Τα ζώα ως non-human persons

Το σημερινό μας post είναι αφιερωμένο σε μια είδηση, που στα τέλη του 2014 έγινε viral και σχολιάστηκε ιδιαίτερα. Πρόκειται για την απόφαση δικαστηρίου της Αργεντινής ότι η «Σάντρα», ένας Ουραγκουτάγκος στο ζωολογικό κήπο του Μπουένος Άιρες, συνιστά «πρόσωπο μη ανθρώπινης φύσης» (non-human person) και, συνεπώς, έχει δικαίωμα στην προσωπική της ελευθερία. Συγκεκριμένα, το δικαστήριο διέγνωσε στη Σάντρα υψηλές διανοητικές ικανότητες και ανεπτυγμένο συναισθηματικό κόσμο, με αποτέλεσμα ο 20ετής εγκλεισμός της στο ζωολογικό κήπο να την έχει κλονίσει ψυχικά. Και ακριβώς επειδή έχει ψυχισμό και δεν αποτελεί «πράγμα», όπως ο Νόμος αντιμετωπίζει τα ζώα διεθνώς, η στέρηση της ελευθερίας της είναι παράνομη. Η απόφαση αυτή, ήδη με την έκδοσή της και πριν την τελεσιδικία της, έγινε δεκτη με ενθουσιασμό από τους απανταχού ζωόφιλους και έδωσε την ελπίδα ότι το μέλλον της προστασίας των ζώων προδιαγράφεται λαμπρό. Το ερώτημα είναι εάν στέκει το παραπάνω σκεπτικό του δικαστηρίου, που αντιστρατεύεται βασικές αρχές του δικαίου, και κατά πόσο είναι απαραίτητη μια τόσο ριζοσπαστική αντιμετώπιση του θέματος, δεδομένου του υφιστάμενου νομικού πλαισίου για την προστασία των ζώων.

Πράγματι, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μεγάλη ευαισθητοποίηση ως προς το σεβασμό των ζώων και τη νομική κατοχύρωση της προστασίας τους, τόσο σε διεθνές επίπεδο, όσο και στα πλαίσια της Ε.Ε. Με τις εξελίξεις αυτές συντονίζεται και η χώρα μας, θεσπίζοντας σχετική νομοθεσία. Ενδεικτικά μπορούν να αναφερθούν ο Ν. 4039/2012 για την προστασία των ζώων από την εκμετάλλευση ή τη χρήση για κερδοσκοπικό σκοπό, o N. 3170/2003 για τα κατοικίδια ζώα συντροφιάς και για τα αδέσποτα ζώα και ο Ν. 1197/1981 περί προστασίας ζώων συντροφιάς, εργασίας και εκτροφών, που προβλέπει ποινικές κυρώσεις για την περίπτωση βασανισμού, κακοποίησης και εν γένει κακομεταχείρισης. Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, διερωτάται κανείς, ποιο κενό προστασίας έρχεται να καλύψει μια απόφαση σαν τη σχολιαζόμενη.

mister

Σε κάθε περίπτωση, μπορεί να υποστηριχθεί ότι η αναγνώριση μιας τρίτης κατηγορίας υποκειμένων δικαίου μεταξύ φυσικών και νομικών προσώπων, αυτής των «φυσικών προσώπων μη ανθρώπινης φύσης» (non-human persons), δημιουργεί περισσότερα προβλήματα από αυτά που λύνει. Ένα υποκείμενο δικαίου είναι φορέας δικαιωμάτων και υποχρεώσεων, τα νομικά δε πρόσωπα στο βαθμό που προσιδιάζει στη φύση τους. Δηλαδή, η «ικανότητα δικαίου» των νομικών προσώπων, δεν εκτείνεται σε έννομες σχέσεις, που προϋποθέτουν ιδιότητες φυσικού προσώπου (π.χ. σύμβαση γάμου). Ποια θα ήταν αλήθεια η έκταση της ικανότητας των «μη ανθρώπινων φυσικών προσώπων»; Θα έχουν αυτά ικανότητα για δικαιοπραξίες και, αν ναι, ποιος θα τα εκπροσωπεί στις έννομες σχέσεις τους και πώς δε θα φτάσουμε σε φαιδρά φαινόμενα π.χ. γάμων και αναγνώρισης δικαιωμάτων κληρονομικής φύσεως; Έπειτα, η αναγνώριση αυτής της ιδιότυπης κατηγορίας υποκειμένων δικαίου θα περιέπλεκε τη συζήτηση σε σχέση με την ικανότητα δημιουργίας και τη δυνατότητα αναγνώρισης δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας σε ζώα με αναπτυγμένες αντιληπτικές ικανότητες. Το ζήτημα αυτό απασχόλησε την παγκόσμια νομική κοινότητα στα μέσα του έτους 2014 με αφορμή μια σειρά από selfies που τράβηξε μαϊμού στην Ινδονησία χρησιμοποιώντας εξοπλισμό του φωτογράφου άγριας φύσης David Slater. Το θέμα λύθηκε με την απόρριψη αυτής της ικανότητας από το Γραφείο περί Πνευματικής Ιδιοκτησίας των Η.Π.Α., υποσχόμαστε πάντως να επανέλθουμε σε αυτό.

lady

Άλλωστε, πρωταρχικής σημασίας ερώτημα αποτελεί το με ποια κριτήρια θα εντάσσεται ένα ζώο στην ειδική κατηγορία των «μη ανθρώπινων φυσικών προσώπων». Πότε η πνευματική και συναισθηματική νοημοσύνη ενός ζώου θεωρείται αναπτυγμένη; Και άραγε, επαρκεί αυτή ή απαιτείται παράλληλα να είναι ένα ζώο «ανθρωπόμορφο», προκειμένου να ενταχθεί στη συνομοταξία των non human persons; Δεν είναι αλήθεια ότι, όσο εξελιγμένος συναισθηματικός κόσμος και οξεία αντίληψη μπορούν να αναγνωριστούν σε έναν πίθηκο, άλλο τόσο μπορούν και σε έναν σκύλο; Φαίνεται μάλλον πως, στα πλαίσια του κινήματος προστασίας των ζώων, που στις μέρες μας αποκτά ολοένα μεγαλύτερη δυναμική, μια συντονισμένη προσπάθεια ενδυνάμωσης των φιλοζωικών οργανώσεων και βελτίωσης του υφιστάμενου νομικού πλαισίου θα επαρκούσε και θα απέτρεπε νομικούς προβληματισμούς χωρίς ουσία.

(για τις εικόνες που επισυνάπτονται ανατρέξατε: http://www.zooportraits.com/)

mister 2

Πριν φύγετε

2 comments

  • Charis

    Ο Rawls ασχολήθηκε πολύ σχετικά με το θέμα των νοήμων ζώων όπως για παράδειγμα ο γορίλλας και ο πίθηκος και τα ανάφερε ως”persons”.Σιγουρα αποτελεί ένα νομικό περίπλοκο η ονομασία αυτων των θηλαστικών ως non human persons αλλά ταυτόχρονα η λύση είναι απλή. Για παράδειγμα τα δάση δεν έχουν νομική υπόσταση ωςάτομα αλλά προστατεύονται από νομοθεσίες μέσω διαμεσολαβητή που στην περίπτωση αυτή είναι το κράτος. Αρα το κράτος ως θεματοφύλακας δικαίου είναι ο μεσάσοντας προστασίας των non human person.Αρα το κράτος σωστά θα μπορεί να αποφασίζει αυτόβουλα είτε με διορισμό άλλων μεσάζοντων (π.χ. φιλοζωική οργάνωση) μέσα από σωστό νομοθετικό πλαίσιο το καλός νοούμενο συμφέρον των ζώων αυτών.Υποκειμενική μου άποψη ως προς τα πνευματικά διακιώματα δεν το ζώο καθ’ αυτό που τα έχει αλλά ο μεσάζοντας.Στο παράδειγμα σας ο ουρακοτάγκος δεν πήρε μόνος του τον εξοπλισμό και απλά έβγαλε selfie αλλά έγινε μια προετοιμασία του σκηνικού από τον φωτογράφο.

    • Justina

      Σας ευχαριστούμε για τις σκέψεις σας. Σε σχέση με τα πνευματικά δικαιώματα επί της monkey selfie, το πρόβλημα δεν έγκειται τόσο στο αν το ζώο έχει τέτοια δικαιώματα, αλλά στο πώς ο φωτογράφος μπορεί να θεμελιώσει και κατοχυρώσει τα δικά του. Καταλαβαίνω (Justina), χωρίς να έχω ακόμα ασχοληθεί με το θέμα εις βάθος, ότι προβληματίζει το γεγονός ότι, μεταξύ της προετοιμασίας του φωτογράφου και της δημιουργίας της φωτογραφίας, μεσολάβησε η κίνηση του ζώου. Είτε, πάντως, ο φωτογράφος επεδίωξε τη μεσολάβηση αυτή στήνοντας ένα σκηνικό, είτε όχι (π.χ. ο πίθηκος του άρπαξε τη μηχανή από τα χέρια), θεωρώ ότι είχε τεθεί εκ μέρους του φωτογράφου σε κίνηση μια αιτιώδης διαδρομή, την οποία ο πίθηκος δεν διέκοψε, αλλά αντίθετα προώθησε προς το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα. Άρα συμφωνώ μαζί σας, ότι πνευματικά δικαιώματα έχει ο φωτογράφος, όχι όμως ως μεσάζοντας, αλλά σαν μοναδικό υποκείμενο δικαίου και άρα αποκλειστικός δρων κατά τη λογική του Νομοθέτη. Επιφυλασσόμαστε για ένα σχετικό κείμενο στο site και σας καλούμε αν θέλετε να μας στείλετε εσείς την άποψή σας για να τη δημοσιεύσουμε με το όνομά σας.
      Καλή συνέχεια

Γράψτε απάντηση στο Charis Ακύρωση απάντησης

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται.