Απόφαση ΔΕΕ C-294/15: Διεθνής δικαιοδοσία σε γαμικές διαφορές

Απόφαση ΔΕΕ C-294/15 της 13ης Οκτωβρίου 2016: Διεθνής δικαιοδοσία σε γαμικές διαφορές – Ερμηνεία Κανονισμού 2201/2003

Το Δικαστήριο διευκρινίζει ότι ο Κανονισμός 2201/2003 βρίσκει εφαρμογή και όταν την ακύρωση γάμου ζητεί τρίτος, άλλος από τους συζύγους, και μάλιστα μετά το θάνατο ενός εκ των τελευταίων. Σε τέτοια περίπτωση, όμως, η βάση διεθνούς δικαιοδοσίας που θα επιλεγεί, δεν επιτρέπεται να έλκει τη διαφορά σε έννομες τάξεις ξένες προς τους συζύγους και τον υπό ακύρωση γάμο.

Η απόφαση C-294/15: 

Η διαφορά ξεκίνησε με την αίτηση κήρυξης της ακυρότητας ενός γάμου που υπέβαλε ενώπιον των Πολωνικών Δικαστηρίων τρίτο πρόσωπο, μετά το θάνατο ενός εκ των συζύγων. Η ενάγουσα ήταν κόρη της πρώτης συζύγου του εκλιπόντος (Czarnecki). Στο δικαστήριο ισχυρίστηκε ότι ο 2ος γάμος του τελευταίου τελέστηκε πριν λυθεί ο γάμος με τη μητέρα της, επομένως ήταν άκυρος λόγω διγαμίας. Το έννομο συμφέρον της στηριζόταν στα κληρονομικά δικαιώματα που θεμελίωνε στην περιουσία του Czarnecki λόγω της συγγένειας με την πρώτη και μόνη νόμιμη σύζυγό του.
Η 2η σύζυγος του Czarnecki ζήτησε να απορριφθεί η αγωγή ως απαράδεκτη, λόγω έλλειψης διεθνούς δικαιοδοσίας των Πολωνικών δικαστηρίων. Κατ’ αυτήν, η εν λόγω αγωγή έπρεπε να ασκηθεί, κατ’ εφαρμογή του άρθρου 3 παρ. 1, στοιχείο αʹ, δεύτερη και τρίτη περίπτωση, του κανονισμού 2201/2003, είτε ενώπιον των δικαστηρίων του κράτους μέλους στο οποίο οι σύζυγοι είχαν την τελευταία συνήθη διαμονή, εφόσον ένας εξ αυτών διαμένει ακόμα εκεί, είτε ενώπιον δικαστηρίου του κράτους της συνήθους διαμονής του εναγομένου, δηλαδή, και στις δύο περιπτώσεις, ενώπιον γαλλικού δικαστηρίου.

Η ένσταση απορρίφθηκε πρωτοδίκως και η αγωγή κρίθηκε ουσία αβάσιμη. Το Πολωνικό Εφετείο εξέτασε τη διεθνή του δικαιοδοσία αυτεπαγγέλτως. Υπέβαλε δε τα εξής προδικαστικά ερωτήματα στο ΔΕΕ:

1)      Εμπίπτουν οι αγωγές ακυρώσεως γάμου που ασκήθηκαν μετά τον θάνατο ενός εκ των συζύγων στο πεδίο εφαρμογής του κανονισμού 2201/2003;

2)      Σε περίπτωση καταφατικής απαντήσεως στο πρώτο ερώτημα, καλύπτει το πεδίο εφαρμογής του προπαρατεθέντος κανονισμού τις αγωγές ακυρώσεως γάμου που ασκήθηκαν όχι από κάποιον εκ των συζύγων, αλλά από τρίτο πρόσωπο;

3)      Σε περίπτωση καταφατικής απαντήσεως στο δεύτερο ερώτημα, δύναται η διεθνής δικαιοδοσία, στην περίπτωση που αγωγή ακυρώσεως γάμου ασκήθηκε από τρίτο πρόσωπο, να θεμελιωθεί στις βάσεις διεθνούς δικαιοδοσίας που προβλέπονται στο άρθρο 3, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, πέμπτη και έκτη περίπτωση, του κανονισμού 2201/2003;

Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο: Όσον αφορά, πρώτον, το γράμμα του άρθρου 1 παρ. 1, στοιχείο αʹ, του κανονισμού 2201/2003, η διάταξη αυτή ορίζει ως ζητήματα που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του κανονισμού αυτού, μεταξύ άλλων, την ακύρωση του γάμου χωρίς να προβαίνει σε διάκριση αναλόγως της ημερομηνίας ασκήσεως της αγωγής αυτής σε σχέση με τον θάνατο του ενός εκ των συζύγων ή της ταυτότητας αυτού που νομιμοποιείται να ασκήσει μια τέτοια αγωγή. Επομένως, σύμφωνα με το γράμμα της εν λόγω διατάξεως, η αγωγή ακυρώσεως γάμου που ασκήθηκε από τρίτο πρόσωπο μετά τον θάνατο του ενός εκ των συζύγων πρέπει να εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του κανονισμού 2201/2003.

Συναφώς πρέπει να υπομνησθεί, ότι το άρθρο 1 παρ. 3 του κανονισμού 2201/2003 απαριθμεί περιοριστικά τα ζητήματα που εξαιρούνται από το πεδίο εφαρμογής του και στα ζητήματα αυτά περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, οι υποχρεώσεις διατροφής, καθώς και το εμπίστευμα και οι κληρονομίες. Η αιτιολογική σκέψη 8 του εν λόγω κανονισμού διευκρινίζει συναφώς ότι ο κανονισμός αυτός έχει εφαρμογή μόνο στη λύση του συζυγικού δεσμού και δεν πρέπει να άπτεται θεμάτων όπως οι περιουσιακές συνέπειες του γάμου. Πάντως, η αγωγή ακυρώσεως γάμου που ασκείται από τρίτο πρόσωπο μετά τον θάνατο του ενός εκ των συζύγων δεν περιλαμβάνεται στα ζητήματα που εξαιρούνται από το πεδίο εφαρμογής του κανονισμού. Επομένως, στα δύο πρώτα προδικαστικά ερωτήματα πρέπει να δοθεί καταφατική απάντηση.

Όσον αφορά το τρίτο ερώτημα, μολονότι το άρθρο 3 παρ. 1, στοιχείο αʹ, πρώτη έως τέταρτη περίπτωση, του κανονισμού 2201/2003 αναφέρει ρητώς τα κριτήρια της συνήθους διαμονής των συζύγων και του εναγομένου, το άρθρο 3 παρ. 1, στοιχείο αʹ, πέμπτη περίπτωση, καθώς και το άρθρο 3 παρ. 1, στοιχείο αʹ, έκτη περίπτωση, του κανονισμού αυτού επιτρέπουν την εφαρμογή του κανόνα διεθνούς δικαιοδοσίας του forum actoris.

Συγκεκριμένα, οι διατάξεις αυτές αναγνωρίζουν, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, στα δικαστήρια του κράτους μέλους στο έδαφος του οποίου βρίσκεται η συνήθης διαμονή του ενάγοντος διεθνή δικαιοδοσία προκειμένου να αποφανθούν επί της λύσεως του συζυγικού δεσμού. Αναλυτικά, το άρθρο 3, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, πέμπτη περίπτωση, του κανονισμού 2201/2003 ορίζει ότι υφίσταται τέτοια δικαιοδοσία εάν ο ενάγων διέμεινε εκεί επί τουλάχιστον ένα χρόνο αμέσως πριν από την άσκηση της αγωγής, ενώ το άρθρο 3, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, έκτη περίπτωση, του κανονισμού αυτού ορίζει ότι η δικαιοδοσία υφίσταται και εάν ο ενάγων διέμεινε εκεί επί τουλάχιστον έξι μήνες αμέσως πριν από την άσκηση της αγωγής και εάν είναι υπήκοος του εν λόγω κράτους μέλους ή, σε ορισμένες περιπτώσεις, εάν έχει εκεί την «domicile» (κατοικία) του.

Υπό τις συνθήκες αυτές, για να δοθεί απάντηση στο ερώτημα που υπέβαλε το αιτούν δικαστήριο, πρέπει να καθοριστεί το ακριβές περιεχόμενο της έννοιας του «ενάγοντος», όπως ορίζεται στις εν λόγω διατάξεις, προκειμένου να προσδιοριστεί εάν η έννοια αυτή περιλαμβάνει μόνον τους συζύγους ή και τρίτα πρόσωπα.

Σχετικά το ΔΕΕ σημείωσε, ότι ο εν λόγω κανονισμός καθιέρωσε ελαστικούς κανόνες συγκρούσεως δικαιοδοσίας προκειμένου να ληφθεί υπόψη η κινητικότητα των προσώπων και επίσης να προστατευθούν τα δικαιώματα του συζύγου που έφυγε από τη χώρα της κοινής συνήθους διαμονής, διασφαλίζοντας ωστόσο ότι υφίσταται πραγματικός σύνδεσμος μεταξύ του ενδιαφερόμενου και του κράτους μέλους που ασκεί τη δικαιοδοσία (βλ., υπό την έννοια αυτή, απόφαση της 29ης Νοεμβρίου 2007, Sundelind Lopez, C‑68/07, EU:C:2007:740, σκέψη 26). Κατά συνέπεια, μολονότι η αγωγή ακυρώσεως γάμου που ασκήθηκε από τρίτο πρόσωπο εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του κανονισμού 2201/2003, ο εν λόγω τρίτος πρέπει να δεσμεύεται από τους κανόνες διεθνούς δικαιοδοσίας που έχουν θεσπιστεί υπέρ των συζύγων. Η ερμηνεία αυτή δεν στερεί εξάλλου τον τρίτο από τη δικαστική προστασία, στον βαθμό που αυτός μπορεί να επικαλεστεί άλλες βάσεις διεθνούς δικαιοδοσίας που προβλέπονται στο άρθρο 3 του κανονισμού αυτού.

Ως εκ τούτου, η έννοια του «ενάγοντος», όπως ορίζεται στο άρθρο 3, παράγραφος 1, στοιχείο αʹ, πέμπτη και έκτη περίπτωση, του κανονισμού 2201/2003, δεν περιλαμβάνει άλλα πρόσωπα εκτός από τους συζύγους.

Θυμηθείτε κι αυτά
prev next

Πριν φύγετε

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται.