Δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας στην τεχνολογία “blockchain”
Ο όρος διανοητική ιδιοκτησία αναφέρεται σε αποκλειστικά δικαιώματα που συστήνονται είτε αυτοδικαίως είτε ύστερα από ειδική διοικητική διαδικασία επί των προϊόντων της ανθρώπινης διάνοιας. Η διανοητική ιδιοκτησία διακρίνεται στην πνευματική και τη βιομηχανική ιδιοκτησία. Όπως προκύπτει από το άρθρο 2 της Διεθνούς Σύμβασης της Βέρνης για την προστασία των λογοτεχνικών και καλλιτεχνικών έργων[1], αντικείμενο πνευματικής ιδιοκτησίας αποτελούν πρωτότυπα δημιουργήματα λόγου, τέχνης και επιστήμης. Από την άλλη, η Σύμβαση των Παρισίων από το 1883[2], και η Συμφωνία TRIPS[3] που την ακολούθησε, κατατάσσουν στη βιομηχανική ιδιοκτησία μιας επιχείρησης τα διακριτικά της γνωρίσματα, τις ευρεσιτεχνίες, τα βιομηχανικά σχέδια και υποδείγματα, τις ονομασίες προέλευσης και γεωγραφικές ενδείξεις, καθώς και τα εμπορικά απόρρητα[4]. Η συστηματοποίηση αυτή ακολουθείται σε παγκόσμιο επίπεδο.
Καθένα από τα παραπάνω δικαιώματα εξυπηρετεί ξεχωριστούς σκοπούς, υπόκειται σε οικείους όρους εφαρμογής και εξασφαλίζει προστασία διαφορετικής εκτάσεως στους δικαιούχους. Για αυτό τον λόγο, μεταξύ των επιμέρους δικαιωμάτων παρατηρούνται συχνά τομές επί του ιδίου αντικειμένου και συγκρούσεις, που η έννομη τάξη καλείται να διευθετήσει. Σε τέτοιες περιπτώσεις προβληματίζει, ειδικότερα, ποιος κλάδος του δικαίου διανοητικής ιδιοκτησίας παρέχει πληρέστερη και αποτελεσματικότερη προστασία στο κρίσιμο αντικείμενο και κατά πόσον τα συρρέοντα δικαιώματα δύνανται να εφαρμοστούν σωρευτικά ή η θεμελίωση του ενός αποκλείει την επίκληση του άλλου.
Το παραπάνω ζήτημα κατέστη επίκαιρο τα τελευταία χρόνια με αφορμή ιδίως τις ιδιαιτερότητες της τεχνητής νοημοσύνης (ΤΝ)[5]. Το αυτό-εκπαιδευόμενο λογισμικό απαρτίζεται από πολλά επιμέρους στοιχεία, όπως υποκείμενους αλγορίθμους, ηλεκτρονικά προγράμματα, μοντέλα μηχανικής μάθησης, βάσεις δεδομένων εκπαίδευσης, ενώ ανά περίπτωση βρίσκει διαφορετική πρακτική εφαρμογή, δηλ. επιφέρει συγκεκριμένο αποτέλεσμα στο φυσικό κόσμο. Κατά συνέπεια, τι ακριβώς μπορεί να κατοχυρώσει μια επιχείρηση που δραστηριοποιείται στον κλάδο της ΤΝ και με ποια νομική βάση, χρήζει διερεύνησης και ειδικής τεκμηρίωσης[6].
Το ίδιο πρόβλημα ανακύπτει στην περίπτωση του blockchain, που αποτελεί ένα συνονθύλευμα επιμέρους τεχνολογιών και δεδομένων και εξυπηρετεί ανά περίπτωση διαφορετικό πρακτικό σκοπό. Πράγματι, το blockchain αναλύεται σε ένα δίκτυο ομότιμων κόμβων που φιλοξενεί μια βάση δεδομένων, την οποία διαχειρίζεται ειδικό λογισμικό και η οποία υπόκειται σε ασύμμετρη κρυπτογράφηση. Ταυτόχρονα το blockchain είναι μια επιχειρηματική ιδέα, που στηρίζεται σε προηγμένα μαθηματικά και εμφανίζει διαφορετική χρησιμότητα ανά περίπτωση.
Η μελέτη “The blockchain ecosystem in the light of intellectual property law” της Ελένης Τζούλια, Δρ. Νομικής-Δικηγόρου, που δημοσιεύεται στο τελευταίο τεύχος του επιστημονικού περιοδικού JIPITEC, εξετάζει την εφαρμογή των πιο συναφών με τα παραπάνω αντικείμενα κλάδων του δικαίου διανοητικής ιδιοκτησίας από την άποψη των όρων και της έκτασης της παρεχόμενης προστασίας. Τη μελέτη μπορείτε να βρείτε εδώ.
Προτεινόμενη αναφορά: Eleni Tzoulia, The blockchain ecosystem in the light of intellectual property law, 13 (2022) JIPITEC 290 para 1.
Καλή ανάγνωση!
[1] Διεθνής Σύμβαση της Βέρνης της 9ης Σεπτεμβρίου 1886, που κυρώθηκε στη χώρα μας με τον Ν. 100/1975 (ΦΕΚ Α 162/01.08.1975).
[2] Σύμβαση των Παρισίων για την Προστασία της Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας, της 20ής Μαρτίου 1883, που κυρώθηκε στη χώρα μας με το Ν. 213/1975 (ΦΕΚ Α 258/1975).
[3] Συμφωνία για τα δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας στον τομέα του εμπορίου, της 15ης Απριλίου 1994, που κυρώθηκε στη χώρα μας με το Ν. 2290/1995 (ΦΕΚ Α 28/29-2-1995).
[4] Βλ. άρθρο 1 παρ. 2 της Σύμβασης των Παρισίων και 29 της Συμφωνίας TRIPS.
[5] Βλ. Hetmank/Lauber-Rönsberg, Künstliche Intelligenz – Herausforderungen für das Immaterialgüterrecht, GRUR 2018, σελ. 574-582.
[6] Βλ. Τζούλια, “Προστασία προϊόντων τεχνητής νοημοσύνης μέσω του δικαίου πνευματικής ιδιοκτησίας και των ευρεσιτεχνιών: προβληματισμοί”, σε Πρακτικά ΚΒ΄ Επιστημονικού Συμποσίου ΠΑΠΕΙ/Ελεγκτικού Συνεδρίου με θέμα “Δίκαιο & Τεχνολογία”, Εκδόσεις Σάκκουλα Αθήνα-Θεσσαλονίκη 2019, σελ. 307-322.
