ΕΔΑΔ – Sharifi και άλλοι κατά Ιταλίας και Ελλάδας: Παρατυπίες στη διαδικασία χορήγησης ασύλου
Τον Οκτώβριο του 2014 το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ) εξέδωσε άλλη μία καταδικαστική απόφαση κατά της χώρας μας, αυτή τη φορά λόγω παραβίασης των άρθρων 13 (δικαίωμα αποτελεσματικής προσφυγής) και 3 (απαγόρευση βασανιστηρίων) της ΕΣΔΑ. Η ένδικη υπόθεση (αίτηση υπ’ αριθμ. 16643/09) αφορούσε μια ομάδα Αφγανών πολιτών, που κατά τα έτη 2007 και 2008 εισχώρησαν παράνομα στην Ελλάδα, απ’ όπου στη συνέχεια πέρασαν στην Ιταλία. Εκεί συνελήφθησαν και στάλθηκαν πίσω στη χώρα μας, όπου όμως στερήθηκαν κατ’ ουσία την πρόσβαση στη διαδικασία χορήγησης ασύλου και εκτέθηκαν στον κίνδυνο μιας απέλασης που θα μπορούσε να τους στοιχίσει την ίδια τους τη ζωή. Στο Δικαστήριο συγκεκριμένα καταγγέλθηκε ότι στους συλληφθέντες δεν προσφέρθηκε νομική συνδρομή στα πλαίσια της διαδικασίας χορήγησης ασύλου, ενώ οι οδηγίες προσβολής των αποφάσεων απέλασης τους χορηγήθηκαν στα αραβικά, τη στιγμή που επίσημη γλώσσα του Αφγανιστάν είναι η Περσική. Ταυτόχρονα, αναφέρθηκαν περιστατικά βίας εκ μέρους της ελληνικής αστυνομίας και απάνθρωπες συνθήκες διαβίωσης σε πρόχειρους καταυλισμούς.
Το Δικαστήριο, παρά την καταδίκη της Ελλάδας, αναγνώρισε τις δυσκολίες ως προς τη διαχείριση των κυμάτων παράνομων μεταναστών στις χώρες που βρίσκονται στα εξωτερικά σύνορα της Ε.Ε., οι οποίες μάλιστα έχουν πληγεί τα τελευταία χρόνια από την οικονομική κρίση. Επίγνωση των δυσχερειών φαίνεται ότι έχει ο ίδιος ο Κοινοτικός Νομοθέτης, ο οποίος με τον Κανονισμό 439/2010 θέσπισε μια Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Υποστήριξης για το Άσυλο, που στοχεύει ιδίως στη στήριξη των κρατών που υφίστανται «ιδιαίτερες πιέσεις» λόγω παράνομης μετανάστευσης. Σε κάθε περίπτωση η χώρα μας υστερεί από άποψη υποδομών και οργάνωσης των υπηρεσιών που εμπλέκονται στη διαδικασία χορήγησης ασύλου, ενώ η εν λόγω καταδίκη της από το ΕΔΑΔ για τον λόγο αυτό δεν ήταν η πρώτη (βλ. και απόφαση “M.S.S.” κατά Βελγίου και Ελλάδας, της 21/1/2011). Έρευνα της Ύπατης Αρμοστείας του Ο.Η.Ε. για τους Πρόσφυγες αποκαλύπτει ότι το έτος 2010 από τις 202 αιτήσεις χορήγησης ασύλου οι 201 απορρίφθηκαν με στερεοτυπικές αποφάσεις, χωρίς επαρκή αιτιολογία, που ούτε καν ανέφεραν τις χώρες προέλευσης των αιτούντων. Άλλες αιτιάσεις αφορούν την έλλειψη εκπαίδευσης και εξειδίκευσης του προσωπικού της αστυνομίας που διαχειρίζεται ζητήματα χορήγησης ασύλου, την παράλειψη παροχής σαφούς και επαρκούς ενημέρωσης στους ενδιαφερομένους για τα στάδια της διαδικασίας και τις προθεσμίες, την έλλειψη νομικής συνδρομής προς τους αιτούντες, που λογικά αδυνατούν να μισθώσουν δικηγόρο, κλπ. Παράλληλα γίνεται λόγος για αποτροπιαστικές συνθήκες κράτησης αναφορικά με το επίπεδο υγιεινής και διατροφής, τις εγκαταστάσεις, αλλά και τη φρούρηση.
Περιμένουμε με ενδιαφέρον τις νομοθετικές πρωτοβουλίες αναδιάρθρωσης του κρίσιμου θεσμού στην Ελλάδα. Παρεμπιπτόντως, αυτή τη στιγμή στη Γερμανία συζητείται Νομοσχέδιο για τη βελτίωση της νομικής κατάστασης των αιτούντων άσυλο, προσανατολισμένο στην επιτάχυνση της διαδικασίας και την ενίσχυση του δικαιώματος αυτοκαθορισμού των προσφύγων με την πρόταξη των χρηματικών παροχών σε αυτούς, έναντι των παροχών σε είδος. Κείμενο του Νομοσχεδίου στα γερμανικά εδώ.
