Σύνοδος κορυφής για την πυρηνική ασφάλεια 31/3-1/4/16: μια επισκόπηση
Σύνοδος κορυφής για την πυρηνική ασφάλεια 31/3-1/4/16…
του Δημήτρη Τουτουντζόγλου
Στον απόηχο των τρομοκρατικών επιθέσεων στις Βρυξέλλες και ενώ αιωρούταν η αποκάλυψη ότι οι τρομοκράτες ίσως σχεδίαζαν επιθέσεις στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Βελγίου, πραγματοποιήθηκε στην Ουάσινγκον το διήμερο 31 Μαρτίου και 1 Απριλίου η 4η Διεθνής Σύνοδος Κορυφής για την Πυρηνική Ασφάλεια. Το βασικό θέμα της Συνόδου και η κύρια προτεραιότητα ήταν η λήψη μέτρων για την αποτροπή προσβασιμότητας των τρομοκρατικών οργανώσεων σε πυρηνικές εγκαταστάσεις και πυρηνικά υλικά.
Παρευρέθηκαν περισσότεροι από 50 αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων και αντιπρόσωποι διαφόρων οργανισμών από όλον τον κόσμο. Εξέφρασαν την ανησυχία τους για την απειλή της πυρηνικής τρομοκρατίας, η οποία εξελίσσεται συνεχώς και, σύμφωνα με τον Επικεφαλής της Διεθνούς Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας, η πιθανότητα να χρησιμοποιηθούν πυρηνικά υλικά από τις τρομοκρατικές οργανώσεις δεν μπορεί να αποκλειστεί.
Το κοινό ανακοινωθέν της Συνόδου αναφέρει χαρακτηριστικά πως «η απειλή της πυρηνικής τρομοκρατίας παραμένει μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για τη διεθνή ασφάλεια και η απειλή εξελίσσεται συνεχώς χωρίς διακοπή» και τονίζει την θεμελιώδη ευθύνη των κρατών μεταξύ άλλων και «για την εφαρμογή μόνιμων, αποτελεσματικών μέτρων ασφαλείας για όλα τα πυρηνικά και ραδιενεργά υλικά, συμπεριλαμβανομένων αυτών που χρησιμοποιούνται στα πυρηνικά όπλα και των πυρηνικών εγκαταστάσεων υπό τον έλεγχό τους». Τέλος, προστίθεται στην ανακοίνωση πως «απομένει ακόμη δουλειά να γίνει για να εμποδιστούν μη κρατικές οργανώσεις να αποκτήσουν πρόσβαση σε πυρηνικά ή ραδιενεργά υλικά που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για κακόβουλους σκοπούς».
Να υπογραμμίσουμε την ηχηρή απουσία του Πρόεδρου της Ρωσίας Πούτιν, ο οποίος αποφάσισε να μην υπάρξει αντιπροσώπευση της Ρωσίας στην Διεθνή Σύνοδο και επικρίθηκε έντονα από την Αμερικανική διπλωματία με δηλώσεις όπως: «είναι χαμένη ευκαιρία για την Ρωσία με αποτέλεσμα να απομονώνουν το εαυτό τους». Ποιο το μήνυμα της απουσίας; Υπάρχουν πολλές και διαφορετικές αναγνώσεις. Η επικρατούσα (κατά την γνώμη του γράφοντος) είναι πως, αυτό που προέχει για την Ρωσία, είναι η βελτίωση των σχέσεών της με την Δύση και τις ΗΠΑ λόγω της κρίσης στην Ουκρανία. Σκοπός είναι δηλ. πρωτίστως η εξεύρεση της πολιτικής λύσης που θα επιτρέψει και την άρση των κυρώσεων και των αντιποίνων. Μετέπειτα η Ρωσία θα μπορεί να συμμετάσχει στις συζητήσεις για μείωση των πυρηνικών εργοστασίων και την βελτίωση της πυρηνικής ασφάλειας.
Θέμα συζήτησης και έντονου προβληματισμού αποτέλεσαν στην Σύνοδο Κορυφής και οι πυρηνικές φιλοδοξίες της Βόρειας Κορέας. Στις κατ’ ιδίαν συναντήσεις Προέδρου των ΗΠΑ Ομπάμα με τους ομολόγους του από Νότιο Κορέα και Ιαπωνία συμφωνήθηκε να προειδοποιήσουν την Πιονγιάνγκ πως θα βρεθεί αντιμέτωπη με περισσότερες κυρώσεις εάν δεν εγκαταλείψει τις πυρηνικές δοκιμές.
Επίσης να επισημάνουμε την «δυσάρεστη» έκπληξη που περίμενε τον Πρόεδρο της Τουρκίας Ερντογάν. Ο Πρόεδρος της Τουρκίας επιθυμούσε διακαώς μία επίσημη συνάντηση με τον Πρόεδρο των ΗΠΑ Ομπάμα και τελικά αρκέστηκε σε μία συνάντηση με τον Αντιπρόεδρο των ΗΠΑ Μπάιντεν. Ο Ομπάμα είναι έντονα ενοχλημένος και συνάμα δυσαρεστημένος για τις τουρκικές επιχειρήσεις κατά των Κούρδων ανταρτών στην Βόρεια Συρία (οι οποίοι Κούρδοι απολαμβάνουν την πλήρη στήριξη ΗΠΑ στον πόλεμο κατά του Ισλαμικού κράτους) καθώς και για τον «πόλεμο» κατά δημοσιογράφων στην Τουρκία και γενικότερα για τα πλήγματα στην ελευθερία του Τύπου.
Οι Σύνοδοι Κορυφής για την Πυρηνική Ασφάλεια ξεκίνησαν ουσιαστικά το 2010 με πρωτοβουλία του Ομπάμα, ο οποίος είχε θέσει ως στόχο την γενικότερη προστασία όλων των πυρηνικών υλικών σε βάθος τετραετίας. Τυπικά ξεκίνησαν με την ομιλία του στην Πράγα ένα χρόνο νωρίτερα το 2009, όπου είχε αναφερθεί στο όραμά του για «έναν κόσμο χωρίς πυρηνικά όπλα». Κατά τα λεγόμενα πολλών, δεν θεωρείται απίθανο να μην συνεχιστούν οι Σύνοδοι Κορυφής για την Πυρηνική Ασφάλεια μετά την λήξη της θητείας του Ομπάμα τον Ιανουάριο του 2017 και η αποστολή τους πιθανόν να συνεχιστεί από ή να ανατεθεί σε διεθνείς φορείς, όπως τη Διεθνή Υπηρεσία Ατομικής Ενέργεια και την Iντερπόλ.
Με βάση το σχέδιο εργασίας της πρώτης Συνόδου Κορυφής για την Πυρηνική Ασφάλεια που διεξήχθη το 2010 στην Ουάσιγκτον, τα συμμετέχοντα κράτη δεσμεύονται πολιτικά στα πλαίσια της εθελοντικής δράσης από τις διακηρύξεις των Συνόδων. Σύνοδοι διεξήχθηκαν, επίσης, στη Σεούλ το 2012 και στη Χάγη το 2014.
