Έννομη προστασία του νομέα επί αποβολής ή διατάραξης της νομής του

Έννομη προστασία του νομέα σε περιπτώσεις αποβολής ή διατάραξης της νομής του

Γράφει η κα Κατσανδρή Αικατερίνη, Δικηγόρος – Υπ. Διδάκτωρ Νομικής

Δυστυχώς στη χώρα μας υπάρχουν πλείστες περιπτώσεις καταπατήσεων και αυθαίρετων καταλήψεων ακινήτων. Τι μπορεί όμως να πράξει ο εκάστοτε νομέας, προκειμένου να προστατευτεί; Ποια η έννομη προστασία που του προσφέρει ο νόμος;

Η νομή αποτελεί νομικά προστατευόμενη πραγματική κατάσταση (φυσική ή σωματική εξουσία στο πράγμα) και αφετέρου δικαίωμα). Κατά τη διάταξη του άρθου 974 του Αστικού Κώδικα συνάγεται ότι νομή (σε στενή έννοια) είναι η φυσική εξουσία πάνω στο πράγμα, η οποία ασκείται με πρόθεση κυριότητας («διάνοια κυρίου»). Εκ των ανωτέρω συνάγεται το συμπέρασμα πως η έννοια της νομής συγκροτείται από δύο στοιχεία: το υλικό (corpus) και το πνευματικό (animus). Ως υλικό (σωματικό) αντικείμενο της νομής νοείται η υλική εξουσίαση του πράγματος, ο φυσικός εξουσιασμός. Από την άλλη πνευματικό (βουλητικό, υποκειμενικό) στοιχείο της έννοιας της νομής αποτελεί η θέληση του προσώπου να εξουσιάζει το πράγμα ως κύριος.

Κατά τη διάταξη του άρθρου 984 ΑΚ η νομή προσβάλλεται με διατάραξη ή αποβολή του νομέα, εφόσον αυτές γίνονται παράνομα και χωρίς τη συνείδηση του. Συνεπώς, για την προσβολή της νομής απαιτείται να υπάρχει αποβολή ή διατάραξη και η αποβολή ή διατάραξη αυτή να είναι παράνομη και άνευ της θελήσεως του νομέα.

Η αποβολή της νομής

Αποβολή της νομής συνιστά κάθε πράξη που συνεπάγεται για τον νομέα την ολική ή μερική απώλεια της νομής του, όπου ο νομέας στερείται εντελώς τη φυσική εξουσία (ή μέρους αυτής) του πράγματος. Από την άλλη διατάραξη της νομής συνιστά κάθε παρεμπόδιση ή παρακώλυση της φυσικής εξουσίας πάνω στο πράγμα, η οποία δεν φτάνει μέχρι την αποβολή. Η διατάραξη της νομής αποτελεί μερική προσβολή της νομής, δεδομένου ότι ο νομέας δεν χάνει πλήρως τη φυσική εξουσία έναντι του πράγματος αλλά παρακωλύεται σε κάποια από τις εκδηλώσεις της. Η διατάραξη αυτή μπορεί να επέλθει είτε με πράξη είτε με παράλειψη.

Η παράνομη προσβολή της νομής

Όταν η αποβολή ή η διατάραξη είναι παράνομη ο νομέας δύναται να προστατευθεί με βάση τις διατάξεις των άρθρων 985 επομ. ΑΚ. Παράνομη είναι η προσβολή της νομής όταν γίνεται χωρίς δικαίωμα (εμπράγματο ή ενοχικό) αυτού που ενεργεί. Το παράνομο της αποβολής ή της νομής κρίνεται αντικειμενικά (δεν ερευνάται η ύπαρξη κακής πίστεως ή πταίσματος). Νομολογιακά έχει κριθεί ότι παράνομη αποβολή από τη νομή αποτελεί: η κατάληψη πράγματος δυνάμει άκυρης διοικητικής πράξης, η κατάληψη ακινήτου από όργανα του Δημοσίου, χωρίς να τηρηθεί η διαδικασία της αναγκαστικής απαλλοτρίωσης και εφόσον δεν συντρέχει περίοδος νόμιμης επίταξης, η αφαίρεση πράγματος  δυνάμει αναγκαστικής εκτελέσεως κατά προσώπου άσχετου προς τον νομέα, η αφαίρεση πράγματος δυνάμει αποφάσεως ασφαλιστικών μέτρων του Ειρηνοδικείου. Η αποβολή ή διατάραξη της νομής δεν θεωρείται παράνομη σε περιπτώσεις θεμιτής αυτοδικίας, κατάστασης ανάγκης, άμυνας, αφαίρεσης πράγματος από το δικαστικό επιμελητή κατά την εκτέλεση ή της κατάσχεσης από τα αρμόδια όργανα της Πολιτείας των πειστηρίων του εγκλήματος.

Χωρίς τη θέληση του νομέα

Η παράνομη αποβολή/διατάραξη αποτελεί προσβολή της νομής, όταν λαμβάνει χώρα χωρίς τη θέληση του νομέα. Αν ο νομέας συναινεί σε αυτήν ακόμη και αν η προσβολή είναι παράνομη (δεν στηρίζεται σε δικαίωμα) δεν ενεργοποιούνται οι διατάξεις περί προστασίας της νομής.

Ο νόμος προστατεύει την νομή αυτοτελώς, ανεξάρτητα δηλαδή αν αυτή ανταποκρίνεται σε εμπράγματο δικαίωμα ή όχι. Η προστασία της νομής μπορεί να γίνει είτε με την έγερση αγωγής, είτε με ασφαλιστικά μέτρα.

Προστασία της νομής με έγερση αγωγής

Η αγωγή για αποβολή της νομής

Κατά τη διάταξη του  άρθρου 987 ΑΚ: «Ο νομέας που αποβλήθηκε παράνομα από τη νομή του έχει δικαίωμα να αξιώσει την απόδοση της απ’ αυτόν που νέμεται επιλήψιμα απέναντι του. Αξίωση αποζημίωσης σύμφωνα με τις διατάξεις για τις αδικοπραξίες δεν αποκλείεται». Την αγωγή του παραπάνω άρθρου μπορεί να ασκήσει ο νομέας που αποβλήθηκε, εκείνος που ήταν νομέας κατά τον χρόνο της αποβολής. Το αίτημα της αγωγής αποβολής είναι η απόδοση της νομής του πράγματος. Ο ενάγων δύναται να προβεί σε σώρευση αγωγών και να ζητήσει με το ίδιο δικόγραφο και αποζημίωση καθώς η προστασία της νομής είναι δυνατή και κατά τις διατάξεις για τις αδικοπραξίες (914 ΑΚ, 987 εδ. β και 989 εδ. β). Σε περίπτωση δε παράνομης προσβολής της νομής, ο νομέας δύναται να ζητήσει είτε χρηματική αποζημίωση (κατ’ άρθρον 914 ΑΚ σε συνδυασμό με το εδάφιο α’ του άρθρου 297 ΑΚ) είτε αποκατάσταση της «προηγούμενης κατάστασης» (κατ’ άρθρον 914 ΑΚ σε συνδυασμό με το εδάφιο β’ του άρθρου 297 ΑΚ).

Η αγωγή για διατάραξη της νομής

Σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 989 ΑΚ: «Σε περίπτωση παράνομης διατάραξης της νομής πράγματος ή δικαιώματος ή αποβολής από την νομή έχει δικαίωμα να ασκήσει τις αγωγές της νομής κατά των τρίτων και εκείνος που απέκτησε την κατοχή του πράγματος/δικαιώματος από τον νομέα ως μισθωτής ή θεματοφύλακας ή με έτερη παρόμοια σχέση».  Την αγωγή του προαναφερθέντος άρθρου δύναται να εγείρει ο νομέας, του οποίου η νομή διαταράχθηκε παράνομα, εφόσον είχε τη νομή κατά τον χρόνο της διατάραξης και εξακολουθεί να την έχει κατά τον χρόνο εγέρσεως της αγωγής. Με την εν λόγω αγωγή ο ενάγων ζητεί να καταδικαστεί ο εναγόμενος αφενός να παύσει κάθε παρούσα προσβολή και αφετέρου να παραλείψη κάθε διατάραξη στο μέλλον. Με την αγωγή της διατάραξης δύναται να σωρευθεί στο ίδιο δικόγραφο και αγωγή για αποζημίωση, εφόσον συντρέχουν οι όροι της αδικοπραξίας.

Προσωρινή προστασία της νομής με ασφαλιστικά μέτρα

Ο νόμος εκτός από την έγερση αγωγής προβλέπει και ταχύτερη διαδικασία για την προσωρινή προστασία της νομής  με την αίτηση ασφαλιστικών μέτρων. Απαραίτητή προϋπόθεση είναι η κατεπείγουσα ανάγκη και η αποτροπή επικείμενου κινδύνου (682 παρ.1,  690 παρ.1, 733 και 734 ΚΠολΔ).

Παραγραφή

Κατά τη διάταξη του άρθρου 992 ΑΚ, οι αξιώσεις από την προσβολή της νομής (αποβολή και διατάραξη) υπόκεινται σε παραγραφή ένα έτος μετά την αποβολή ή την διατάραξη.  Η ύπαρξη του δικαιώματος της νομής συναρτάται άρρηκτα με τη φυσική εξουσία πάνω στο πράγμα. Παρατηρούμε πως αν εκλείψει η φυσική εξουσία, η νομή ως δικαίωμα προστατεύεται με τα στενά χρονικά περιθώρια της προαναφερθείσας διάταξης. Την απόφαση του αυτή για τη σύντομη αυτή παραγραφή δικαιολογεί ο νομοθέτης με τον ισχυρισμό πως αν η πραγματική κατάσταση που δημιουργήθηκε με την προσβολή διαρκεί περισσότερο από ένα έτος, δεν μπορεί πια να γίνει λόγος για διασάλευση της κοινωνικής ειρήνης και άρα δεν υφίσταται πλέον ο βασικός λόγος προστασίας της νομής.

Προστασία της νομής με αδικαιολόγητο πλουτισμό

Τέλος, η προστασία της νομής είναι δυνατή και με τις διατάξεις περί αδικαιολόγητου πλουτισμού (904 επομ. ΑΚ), καθώς η νομή αποτελεί περιουσιακό στοιχείο, καθότι προσπορίζει ωφέλεια στον νομέα. Αν λοιπόν η κτήση της νομής γίνει άνευ νομίμου αιτίας από την περιουσία άλλου, τότε ο νομέας που είχε τη νομή κατά το χρόνο της αποβολής, δύναται να ασκήσει αγωγή με τις διατάξεις περί αδικαιολόγητου πλουτισμού (904 επομ. ΑΚ), η οποία μάλιστα στην εν λόγω περίπτωση χαρακτηρίζεται ως απαίτηση νομής (condictio possessionis).

 

 

 

 

 

 

 

 
Θυμηθείτε κι αυτά
prev next

Πριν φύγετε

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται.