Σεξουαλική παρενόχληση στην εργασία – το ελληνικό νομικό πλαίσιο

Της Κάτιας Κατσανδρή, Δικηγόρου

ΠΜΣ Ποινικών Επιστημών ΕΚΠΑ

κατεύθυνση Εγκληματολογία & Αντεγκληματική Πολιτική

Σεξουαλική παρενόχληση και εργασία

Η πλέον δεδομένη συμμετοχή της γυναίκας στην αγορά εργασίας απετέλεσε για χρόνια ταμπού στην άνιση μάχη μεταξύ του ισχυρού και του πάλαι ποτέ ασθενούς αλλά κατά πολλούς πλέον ισχυρότερου φύλου. Δεκαετίες σκληρής δουλειάς, καθημερινού αγώνα, επιστημονικής, ακαδημαϊκής και επαγγελματικής ανέλιξης απέδειξαν ότι το παντελόνι δεν είναι φαλλικό σύμβολο, αλλά αφενός μεν ένδυμα μάχης, αφετέρου δε ένδυμα άμυνας.

 Θα ήταν ακραίο δείγμα αβεβαιότητας να αναφερθούμε στο τι μια γυναίκα μπορεί να καταφέρει, αφού από δεκαετίες έχουμε καταλήξει στην κοινώς αποδεκτή αλήθεια της απάντησης, τα πάντα. Είναι όμως τόσο απογοητευτικό, όσο και επιβεβλημένο να σηκώσουμε το χαλάκι και να ανασύρουμε την αλήθεια που για χρόνια κρύβουμε από κάτω.

Εν έτη 2019, η γυναίκα επιστήμονας, η γυναίκα επαγγελματίας, η εργαζόμενη γυναίκα, η βιοπαλαίστρια γίνεται αποδέκτης παρενοχλήσεων σεξουαλικής υφής στο χώρο εργασίας της. Η σεξουαλική παρενόχληση στην εργασία αποτελεί ένα σχετικά νεοσύστατο όρο, άκρως όμως συνδεδεμένο με ένα σοβαρό κοινωνικό πρόβλημα. Η παρενόχληση γενικά συνίσταται σε συστηματικές ή και μη επιδιωκόμενες και ενοχλητικές πράξεις και συμπεριφορές, συμπεριλαμβανομένων των απειλών και απαιτήσεων από ένα άτομο ή μία ομάδα προς ένα άλλο άτομο. Παρενόχληση αποτελεί η προσβλητική και ανεπιθύμητη συμπεριφορά, η οποία προσβάλει την αξιοπρέπεια του θιγόμενου ατόμου. Η παρενόχληση δύναται να είναι ψυχολογική, λεκτική, ηθική, ρατσιστική ή εργασιακή και να δυσχεραίνει την επαγγελματική πορεία και ανέλιξη του ατόμου.

Από τις μορφές παρενόχλησης με αποδέκτες γυναίκες, η πιο συνηθισμένη είναι η σεξουαλική παρενόχληση στην εργασία. Ως τέτοια ορίζεται η διάκριση εξαιτίας του φύλου, η οποία παραβιάζει την αρχής της ίσης μεταχείρισης και προσβάλλει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Σεξουαλική παρενόχληση αποτελούν συμπεριφορές όπως τα σεξουαλικά ή υποτιμητικά σχόλια, το έντονο φλερτ, τα προσβλητικά υπονοούμενα, οι αστεϊσμοί σεξουαλικής υφής, η σωματική επαφή και οι άσεμνες χειρονομίες. Ως επί το πλείστον τέτοια περιστατικά μπορεί να συμβούν σε επαγγέλματα που θεωρούνται «αντρικά», όπου οι γυναίκες είναι λιγότερες. Η σεξουαλική παρενόχληση έχει σοβαρές συνέπειες στα θύματα. Οι κυριότερες εξ αυτών είναι η απώλεια ή ο κίνδυνος απώλειας της εργασίας (παραίτηση, απόλυση λόγω εκδίκησης, μετά από απόκρουση της παρενόχλησης εκ μέρους του θύματος) και ο περιορισμός των προοπτικών για επαγγελματική ανέλιξη. Συγχρόνως τα θύματα-αποδέκτες ανήθικων «προτάσεων» στο χώρο της εργασίας τους, βιώνουν πληθώρα άλλων συνεπειών (άγχος, κατάθλιψη, μειωμένη αυτοεκτίμηση, ενοχές, φοβίες, μετατραυματικό στρες) που οδηγούν στην συχνή απουσία τους από την εργασία.

Όσον αφορά την σεξουαλική παρενόχληση, στην ελληνική νομοθεσία, υπάρχει πληθώρα κυρώσεων. Η σεξουαλική παρενόχληση κατά το άρθρο 3 του Ν. 3896/2010 αποτελεί διάκριση λόγω φύλου, η οποία θεωρείται απαγορευμένη καθώς ως ορίζεται ρητά: «Απαγορεύεται κάθε μορφής άμεση ή έμμεση διάκριση λόγω φύλου, σε συσχετισμό ιδίως με την οικογενειακή κατάσταση, σε όλους τους τομείς που περιλαμβάνονται στο πεδίο εφαρμογής του παρόντος νόμου, όπως εξειδικεύονται στις κατωτέρω διατάξεις. α) Η παρενόχληση, η σεξουαλική παρενόχληση, καθώς και οποιαδήποτε λιγότερο ευνοϊκή μεταχείριση που οφείλεται στην ανοχή ή στην απόρριψη αυτής της συμπεριφοράς, συνιστούν διάκριση λόγω φύλου και απαγορεύονται. β) Διάκριση λόγω φύλου συνιστά, επίσης, οποιαδήποτε λιγότερο ευνοϊκή μεταχείριση προσώπου που συνδέεται με αλλαγή φύλου».  Σύμφωνα με το άρθρο 23 του ίδιου νόμου, η σεξουαλική παρενόχληση επιφέρει πλήθος ποινικών, αστικών και πειθαρχικών κυρώσεων.

Συρροή ποινικών και αστικών διατάξεων

Στη διάταξη του άρθρου 337 του Ποινικού Κώδικα ορίζεται ρητά ως ποινικό αδίκημα η προσβολή της γενετήσιας αξιοπρέπειας. Ιδιαίτερη μνεία για τη σεξουαλική παρενόχληση στο χώρο εργασίας, γίνεται στην τέταρτη παράγραφο του αυτού άρθρου όπου ορίζονται τα εξής: «Όποιος προβαίνει σε χειρονομίες γενετήσιου χαρακτήρα ή διατυπώνει προτάσεις για τέλεση γενετήσιων πράξεων σε πρόσωπο που εξαρτάται εργασιακά από αυτόν ή εκμεταλλευόμενος την ανάγκη ενός προσώπου να εργαστεί, τιμωρείται με φυλάκιση έως τρία έτη ή χρηματική ποινή». Σε πρακτικό όμως επίπεδο, για τη στοιχειοθέτηση ποινικού αδικήματος και την άσκηση ποινική δίωξης, απαιτούνται τουλάχιστον ασελγείς χειρονομίες που προσομοιάζουν με σεξουαλική πράξη ή προτάσεις για ασελγείς πράξεις, κοινώς συμπεριφορές που δεν προσβάλλουν  απλώς την προσωπικότητα του ατόμου αλλά το κοινό αίσθημα της αιδούς και των ηθών στο χώρο εργασίας στο πεδίο της γενετήσιας ζωής και αξιοπρέπειας. Επίσης, το θύμα σεξουαλικής παρενόχλησης μπορεί να προστατευθεί και με τις διατάξεις που αφορούν την εξύβριση (361 ΠΚ) και την κατάχρηση σε γενετήσια πράξη (343 ΠΚ).

Συγχρόνως συντρέχει για το θύμα σεξουαλικής παρενόχλησης και η κατά το άρθρο  57 του Αστικού Κώδικα αξίωση για προσβολή της προσωπικότητας, όπου ορίζονται ρητώς τα εξής: «Όποιος προσβάλλεται παράνομα στην προσωπικότητα του έχει δικαίωμα να απαιτήσει να αρθεί η προσβολή και να μην επαναληφθεί στο μέλλον». Παρατηρούμε ότι η προσβολή της προσωπικότητας του αστικού δικαίου δεν προϋποθέτει ασελγείς χειρονομίες και προτάσεις, αλλά απλώς γεγονότα που θεωρούνται ικανά να προκαλέσουν σεξουαλική διάκριση και εκφοβισμό στον εργασιακό χώρο. Το εδάφιο 2 του ίδιου άρθρου παρέχει παράλληλα στο θύμα και τη δυνατότητα  αποζημίωσης.

Ο φόβος και η επιφυλακτικότητα όμως των θυμάτων, σε συνδυασμό με την έλλειψη αποδεικτικού υλικού έχουν ως απόρροια ένα φτωχό έως τώρα νομολογιακό υλικό. Σταθμό στη σεξουαλική παρενόχληση στο χώρο εργασίας αποτέλεσε η υπ’ αριθμ. 505/2010 απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας, σύμφωνα με την οποία οι εμπειρίες σεξουαλικής παρενόχλησης άλλων γυναικών δύνανται να αποτελέσουν επαρκές αποδεικτικό υλικό για το θύμα.

Τέλος, το θύμα-αποδέκτης σεξουαλικής παρενόχλησης, μπορεί να προσφύγει στον Συνήγορο του Πολίτη, ο οποίος ορίζεται φορέας για την παρακολούθηση και την προώθηση της εφαρμογής της αρχής των ίσων ευκαιριών και της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών.

Αντί επιλόγου, δέον να αναφερθεί πως παρότι η σεξουαλική παρενόχληση αποτελεί φαινόμενο κοινωνικής παθογένειας, το οποίο θα μπορούσε κανείς να πει πως επαρκώς αντιμετωπίζεται από τον Έλληνα νομοθέτη, καταγγέλλεται σπάνια. Το θύμα πολλές φορές όχι μόνο δεν βρίσκει το δίκιο του αλλά κατηγορείται ότι παρεξήγησε ένα «αθώο φλερτ» και η αντίδραση του χαρακτηρίζεται υπερβολική. Η δυσκολία αυτή στην καταγγελία πρέπει να λάβει τέλος με την ενημέρωση  τόσο των εργαζομένων όσο και των εργοδοτών και με την ενθάρρυνση όλο και περισσότερων θυμάτων να προβαίνουν σε καταγγελία της θυματοποίησης τους. Κάθε καταγγελία είναι ιδιαιτέρως σημαντική, καθότι μπορεί να οδηγήσει όχι μόνο στην τιμωρία του θύτη αλλά και στην αποτροπή των επίδοξων δραστών.

 
Θυμηθείτε κι αυτά
prev next

Πριν φύγετε

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται.