Το ειδικό καθεστώς ευθύνης των Κρατών

Το ειδικό καθεστώς ευθύνης των Κρατών

Του Δημήτρη Τουτουντζόγλου, Δικηγόρου Δράμας

Το Κεφάλαιο VII του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών (άρθρα 39-51) προβλέπει την εφαρμογή ειδικών κυρώσεων κατά των Κρατών που απειλούν την ειρήνη, διαταράσσουν την ειρήνη ή χρησιμοποιούν βία. Ο ίδιος ο Χάρτης λοιπόν προνοεί για την αντιμετώπιση των σοβαρών παράνομων πράξεων των Κρατών που παραβιάζουν τη βασική αρχή περί απαγορεύσεως της χρήσεως βίας στις διεθνείς σχέσεις και που θέτουν σε κίνδυνο τη διεθνή ειρήνη και ασφάλεια. Σε τέτοιες περιπτώσεις ο Χάρτης αναγνωρίζει πρωτίστως στο Συμβούλιο Ασφαλείας την αποκλειστική αρμοδιότητα να λαμβάνει εξαιρετικά μέτρα, τόσο προληπτικής όσο και εξαναγκαστικής φύσεως, συμπεριλαμβανομένης της χρήσεως βίας κατά του Κράτους που συμπεριφέρεται παράνομα. Τα μέτρα αυτά έχουν συλλογικό χαρακτήρα και δεσμεύουν όχι μόνο τα Κράτη μέλη των Ηνωμένων Εθνών αλλά και τα Κράτη που δεν είναι μέλη του Οργανισμού.

Για την ιστορία και μόνο να αναφέρουμε τις περιπτώσεις που το Συμβούλιο Ασφαλείας εφάρμοσε το Κεφάλαιο VII σε πολύ σοβαρές καταστάσεις όπως εκείνες της εισβολής του Ιράκ στο Κουβέιτ (1990), της κρίσεως στη Γιουγκοσλαβία (1992), της ενδοφυλιακής διενέξεως στη Σομαλία(1993), της γενοκτονίας που διαπράχθηκε στη Ρουάντα (1994) κ.α.

Πέρα λοιπόν από τον Χάρτη, που ήταν το πρώτο κείμενο, που κατέδειξε ότι οι σοβαρές παραβιάσεις απαιτούν πιο αυστηρή μεταχείριση και απάντηση της διεθνής κοινότητας αντίστοιχα, δεύτερο θεμέλιο συνιστά η ανάδυση των αναγκαστικών κανόνων του διεθνούς δικαίου (jus cogens). Οι κανόνες αυτοί αναφέρονται, για πρώτη φορά σε γραπτό κείμενο, στα άρθρα 53,64 και 71 της Συμβάσεως της Βιέννης του 1969 για το δίκαιο των συνθηκών. Λόγω της ιδιαίτερης σημασία τους για την διεθνή έννομη τάξη, οι κανόνες jus cogens βρίσκονται στην κορυφή της ιεραρχίας των διεθνών νομικών επιταγών και υπερέχουν έναντι όλων των άλλων διεθνών κανόνων είτε πρόκειται για εθιμικούς είτε συμβατικούς ή θεσμικούς κανόνες. Δεν επιτρέπουν καμία απόκλιση, μέσω της συμβατικής ή άλλης οδού και δεν μπορούν να τροποποιηθούν παρά μόνο με μεταγενέστερο κανόνα που έχει τον ίδιο jus cogens χαρακτήρα και σημασία. Είναι επομένως προφανές ότι η παραβίαση τέτοιου κανόνα, ο οποίος κανόνας αφορά στη διεθνή κοινότητα στο σύνολό της, δεν είναι δυνατό να έχει, στο πλαίσιο της διεθνούς ευθύνης, τις ίδιες συνέπειες που έχει η παραβίαση οποιουδήποτε άλλου κανόνα που ενδιαφέρει δύο ή περισσότερα Κράτη και που μπορεί ελεύθερα να τροποποιηθεί από αυτά.

Συνάμα πολύ σημαντικό θεμέλιο του ειδικού καθεστώτος ευθύνης συνιστά η νομολογία του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης με σημείο αναφοράς και αφετηρίας την απόφαση στην υπόθεση Barcelona Traction 1970 στην οποία αναγνώρισε μία ποιητική διάκριση μεταξύ των παραβιάσεων του διεθνούς δικαίου. Το Δικαστήριο στην συγκεκριμένη υπόθεση δήλωσε πως, «πρέπει να χαραχθεί μία ουσιώδης διάκριση μεταξύ των υποχρεώσεων των Κρατών έναντι της διεθνούς κοινότητας ως συνόλου και αυτών που γεννώνται έναντι ενός άλλου Κράτους στον τομέα διπλωματικής προστασίας. Από τη φύση τους οι πρώτες αφορούν όλα τα Κράτη. Από τη σημασία των δικαιωμάτων στα οποία αφορούν όλα τα Κράτη μπορούν να θεωρηθούν πως έχουν έννομο συμφέρον για την προστασία αυτών των δικαιωμάτων. Οι υποχρεώσεις για τις οποίες πρόκειται είναι υποχρεώσεις erga omnes. δηλαδή υποχρεώσεις που έχουν αναληφθεί έναντι πάντων. Το Δικαστήριο ανέφερε ως παραδείγματα τέτοιων υποχρεώσεων, την απαγόρευση πράξεων επίθεσης και γενοκτονίας καθώς και τις αρχές και τους κανόνες που αφορούν στα θεμελιώδη δικαιώματα του ανθρώπου, συμπεριλαμβανομένης της προστασίας κατά της δουλείας και των φυλετικών διακρίσεων. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι όλες οι υποχρεώσεις πηγάζουν από κανόνες που έχουν χαρακτήρα jus cogens, η ιδιαιτερότητα των οποίων είναι να θέτουν υποχρεώσεις erga omnes. Το Δικαστήριο επικαλέστηκε και σε μεταγενέστερες αποφάσεις την έννοια των υποχρεώσεων erga omnes

Στην πρόσφατη γνωμοδότηση του Δικαστηρίου για τις Νομικές συνέπειες από την ανέγερση ενός τείχους στα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη, το Δικαστήριο διαπίστωσε πως ορισμένες από τις υποχρεώσεις που παραβίασε το Ισραήλ ανήκουν στην κατηγορία των υποχρεώσεων erga omnes όπως η υποχρέωση σεβασμού του δικαιώματος του παλαιστινιακού λαού στην αυτοδιάθεση καθώς και ορισμένες υποχρεώσεις που απορρέουν από το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο. Συνάμα το Δικαστήριο υπενθύμισε ότι αυτές οι υποχρεώσεις από τη φύση τους «αφορούν σε όλα τα Κράτη» και «λόγω της σημασίας των δικαιωμάτων στα οποία αφορούν, όλα τα Κράτη μπορούν να θεωρηθούν ότι έχουν έννομο συμφέρον στην προστασία αυτών των δικαιωμάτων». Συνεπώς το Διεθνές Δικαστήριο αναγνωρίζει ρητά την ύπαρξη υποχρεώσεων υπέρ της διεθνούς κοινότητας ως σύνολο.

Πηγές:

Εμμανουήλ Ρούκουνας: Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο

Οικονομίδης-Δούση: Το Δίκαιο της Ευθύνης των Κρατών για Διεθνείς Αδικοπραξίες

Θυμηθείτε κι αυτά
prev next

Πριν φύγετε

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται.