Δικαιώματα των μεταναστών κατά την διοικητική κράτηση – Δ. Τουτουντζόγλου

Δικαιώματα των μεταναστών κατά την διοικητική κράτηση

Του Δ. Τουτουντζόγλου, δικηγόρου Δράμας

Οι μετανάστες μπορεί να στερηθούν την ελευθερία τους για ποικίλους λόγους και σε διαφορετικά στάδια της μεταναστευτικής τους πορείας, όπως όταν τους αρνείται η είσοδος σε μία χώρα, όταν εισέρχονται παράνομα και γίνονται αντιληπτοί από τις αρχές, όταν η άδεια διαμονής έχει λήξει ή ακόμη όταν η κράτηση αιτούντος ασύλου κρίνεται απαραίτητη από τις αρχές. Οι διεθνής κανόνες ορίζουν ότι, στον έλεγχο της μετανάστευσης, η κράτηση πρέπει να είναι η εξαίρεση και όχι ο κανόνας και πρέπει να είναι το έσχατο μέτρο, που θα πρέπει να επιβάλλεται μόνο όταν άλλα λιγότερα περιοριστικά εναλλακτικά μέτρα όπως η υποχρέωση αναφοράς στις αρχές ή ο περιορισμός κατοικίας δεν μπορούν να εφαρμοστούν στη συγκεκριμένη ατομική περίπτωση.

Το Διεθνές Σύμφωνο για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα απαγορεύει εν γένει κάθε «αυθαίρετη» κράτηση. Η ΕΣΔΑ, αντίθετα, ορίζει ότι η κράτηση είναι νόμιμη αν επιβάλλεται για μία σειρά συγκεκριμένων λόγων. Σε ότι αφορά την κράτηση των μεταναστών, την επιτρέπει σε δύο συγκεκριμένες περιπτώσεις: για την αποτροπή της παράνομης εισόδου στη χώρα και για όσο εκκρεμεί η διαδικασία απέλασης ή έκδοσης. Το διεθνές δίκαιο ανθρωπίνων δικαιωμάτων επιπλέον θέτει μία σειρά περιορισμών που αφορούν τον τόπο και το καθεστώς της κράτησης, τις συνθήκες κράτησης, καθώς και τις κοινωνικές και ιατρικές υπηρεσίες που παρέχονται στους κρατούμενους. Επίσης ρυθμίζει την υποχρέωση του κράτους να προστατεύει τους κρατούμενους από τη βία κατά την κράτηση. Οι εγκαταστάσεις στις οποίες κρατούνται οι μετανάστες πρέπει να είναι συμβατές με την απαγόρευση των βασανιστηρίων και κάθε άλλης σκληρής, απάνθρωπης ή ταπεινωτικής μεταχείρισης, συνάμα να παρέχουν συνθήκες επαρκούς καθαριότητας, ασφάλειας και υγιεινής και να τους μεταχειρίζονται με ανθρωπιά και με σεβασμό στην εγγενή αξιοπρέπεια του ανθρώπινου προσώπου. Οι κακές συνθήκες κράτησης και ο υπερπληθυσμός στα καταστήματα κράτησης παραβιάζουν την απαγόρευση της σκληρής, απάνθρωπης ή ταπεινωτικής μεταχείρισης. Οι οικονομικές δυσχέρειες ή οι δυσκολίες από την αυξανόμενη εισροή μεταναστών δεν μπορούν να δικαιολογήσουν τη μη συμμόρφωση με την απαγόρευση των βασανιστηρίων ή της κακομεταχείρισης, δεδομένης της απόλυτης φύσης της τελευταίας.

1) Το δικαίωμα δικαστικής προσβολής της νομιμότητας  της κράτησης είναι μία θεμελιώδης προστασία ενάντια στην αυθαίρετη κράτηση, καθώς και ενάντια στα βασανιστήρια ή την κακομεταχείριση κατά την κράτηση. Το δικαίωμα αυτό είναι ζωτικής σημασίας για τους κρατούμενους μετανάστες, ιδίως στις περιπτώσεις που  κανένας σαφής εξατομικευμένος λόγος κράτησης δεν έχει αποκαλυφθεί στον κρατούμενο ή στον δικηγόρο του. Το δικαίωμα του δικαστικού ελέγχου της κράτησης εφαρμόζεται σε πρόσωπα που έχουν υποστεί οποιαδήποτε μορφή στέρησης της ελευθερίας τους, νόμιμη ή παράνομη και συνεπάγεται ότι θα πρέπει να έχουν αποτελεσματική πρόσβαση σε ανεξάρτητο δικαστήριο ή δικαιοδοτική αρχή για να μπορέσουν να προσβάλουν τη νομιμότητα της κράτησής τους και ότι οι ίδιοι ή ο εκπρόσωπος τους θα πρέπει να έχει την ευκαιρία να παραστεί ενώπιον του δικαστηρίου. Το δικαίωμα επιβάλλει να υπάρχει άμεση πρόσβαση στο δικαστήριο μόλις ένα πρόσωπο οδηγείται για πρώτη φόρα σε κράτηση, αλλά επίσης να ελέγχεται κατόπιν δικαστικά ανά τακτά χρονικά διαστήματα η νομιμότητα της κράτησης. Ειδικοί λόγοι δημοσίου συμφέροντος, όπως η εθνική ασφάλεια, δεν αποτελούν λόγο περιορισμού του δικαιώματος του δικαστικού ελέγχου της κράτησης, εφόσον δεν υπάρχει παρέκκλιση. Επίσης οι μετανάστες έχουν το δικαίωμα να ενημερώνονται άμεσα και σε γλώσσα που κατανοούν για το χαρακτήρα και τους λόγους της κράτησής τους, καθώς και για τη διαδικασία επανεξέτασης και προσβολής της σχετικής απόφασης. Δεδομένης της απαίτησης ότι ο νόμος που ορίζει την κράτηση, πρέπει να είναι προσβάσιμος, ακριβής και προβλέψιμος προκειμένου να θεωρηθεί νόμιμη η κράτηση. Τα κράτη οφείλουν να εξασφαλίζουν ότι οι μετανάστες έχουν ουσιαστική πρόσβαση σε αυτήν την πληροφόρηση, χρησιμοποιώντας κατανοητή γλώσσα και λαμβάνοντας υπόψη το επίπεδο μόρφωσής τους. Συνάμα σύμφωνα με τα διεθνή μη δεσμευτικά κείμενα και τις κατευθυντήριες οδηγίες, οι κρατούμενοι πρέπει επίσης να έχουν πρόσβαση σε νομικές συμβουλές και εγκαταστάσεις όπου θα μπορούν να διαβουλεύονται εμπιστευτικά με τον δικηγόρο τους ανά τακτά διαστήματα. Όταν είναι απαραίτητο, θα πρέπει να παρέχεται δωρεάν νομική συνδρομή. Όταν είναι απαραίτητο θα πρέπει να παρέχεται η μετάφραση των πιο σημαντικών νομικών εγγράφων, καθώς και διερμηνέας κατά την επικοινωνία με τον δικηγόρο. Οι εγκαταστάσεις που προσφέρονται για τη διαβούλευση των κρατουμένων με τους δικηγόρους θα πρέπει να σέβονται την εμπιστευτικότητα της σχέσης δικηγόρου-πελάτη. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου έχει δεχτεί ότι η μη παροχή καμίας ή η παροχή ανεπαρκούς επικοινωνίας με δικηγόρο, ή άλλα μέτρα που λαμβάνουν τα κράτη για να παρεμποδίσουν αυτήν την πρόσβαση, μπορεί να παραβιάζουν το άρθρο 5§4 ΕΣΔΑ, αν εμποδίζουν τον κρατούμενο να προσβάλει αποτελεσματικά τη νομιμότητα της κράτησης.

2)Το δικαίωμα της πρόσβασης σε ιατρική περίθαλψη. Όταν ξεκινά για πρώτη φορά η κράτηση, αναγνωρίζεται επίσης το δικαίωμα άμεσης πρόσβασης σε γιατρό της επιλογής του κρατούμενου, ο οποίος θα μπορεί να αξιολογήσει την κατάσταση της σωματικής υγείας καθώς και τα ζητήματα της ψυχικής του υγείας που μπορεί να επηρεάσουν τη δικαιολόγηση οποιασδήποτε κράτησης, του τόπου κράτησης, ή της ιατρικής περίθαλψης και ψυχολογικής υποστήριξης που θα απαιτείται κατά την κράτηση.

3) Το δικαίωμα στην ενημέρωση των μελών της οικογένειας του κρατούμενου ή τρίτων προσώπων για την κράτηση. Η δυνατότητα ειδοποίησης ενός μέλους της οικογένειας, ενός φίλου ή κάποιου άλλου προσώπου με έννομο συμφέρον για την πληροφορία αυτή, για το γεγονός ή τον τόπο της κράτησης, και για την τυχόν επακόλουθη μεταφορά του κρατούμενου, είναι μια ουσιώδης ασφαλιστική δικλείδα ενάντια στην αυθαίρετη κράτηση, που προστατεύεται συστηματικά σε όλα τα διεθνή μη δεσμευτικά κείμενα. Το άρθρο 18§1 της Διεθνούς Σύμβασης για την Προστασία Όλων των Ατόμων από Βίαιη Εξαφάνιση προβλέπει ότι οποιοδήποτε άτομο με έννομο συμφέρον, όπως οι συγγενείς του ατόμου που στερείται της ελευθερίας του, οι εκπρόσωποι ή οι συνήγοροι υπεράσπισής του, έχουν το δικαίωμα να πληροφορηθούν τουλάχιστον την αρχή που διέταξε τη στέρηση της ελευθερίας, την ημερομηνία, ώρα και τόπο που το άτομο στερήθηκε την ελευθερία του και εισήχθη στον τόπο στέρησης της ελευθερίας, την αρχή που είναι υπεύθυνη για την επιτήρηση της στέρησης της ελευθερίας. Το μέρος όπου βρίσκεται το άτομο που στερείται την ελευθερία του, περιλαμβανομένων, στην περίπτωση μεταφοράς του σε άλλο τόπο στέρησης της ελευθερίας, τον προορισμό και την αρχή που είναι υπεύθυνη για τη μεταφορά, την ημερομηνία, ώρα και τόπο απελευθέρωσης, στοιχεία σχετικά με την κατάσταση της υγείας του ατόμου που στερείται την ελευθερία του και, στην περίπτωση θανάτου κατά τη διάρκεια της κράτησης, τις περιστάσεις και την αιτία θανάτου και τον προορισμό των σορών. Το δικαίωμα αυτό έχει γενική εφαρμογή και ισχύει επομένως και στην περίπτωση της κράτησης μεταναστών.

4) Δικαίωμα προξενικής βοήθειας. Το άρθρο 36 της Σύμβασης της Βιέννης επί των Προξενικών Σχέσεων του 1963 (ΣΒΠΣ) προστατεύει το δικαίωμα των αλλοδαπών να λαμβάνουν προξενική βοήθεια ενώ βρίσκονται υπό οποιαδήποτε μορφή κράτησης. Σύμβαση προστατεύει: το δικαίωμα της ελεύθερης επικοινωνίας και της πρόσβασης σε προξενική βοήθεια, το δικαίωμα ενός κρατούμενου να ενημερώνει, αν το ζητήσει, τις προξενικές αρχές για το γεγονός ότι κρατείται ή έχει συλληφθεί, το δικαίωμα η επικοινωνία τους αυτή να τους προωθείται χωρίς καθυστέρηση, το δικαίωμα να ενημερώνεται χωρίς καθυστέρηση για δικαιώματα επικοινωνίας με τις προξενικές αρχές, το δικαίωμα να αρνηθεί τις ενέργειες ή κάθε βοήθεια από τις προξενικές αρχές. Το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης έχει δεχτεί πως, παρότι η Σύμβαση αφορά διακρατικές υποχρεώσεις, το δικαίωμα προξενικής βοήθειας είναι ατομικό δικαίωμα.

Συνεπώς τα θεμελιώδη δικαιώματα, συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών, συναρτώνται τόσο στενά με την προστασία της ανθρώπινης αξίας, ώστε να είναι αδιανόητη η άρνησή τους σε οποιοδήποτε ανθρώπινο ον, ανεξάρτητα από την νομιμότητα της εισόδου του στην επικράτεια. Ορισμένα ανθρώπινα δικαιώματα περιγράφονται ως «αναπαλλοτρίωτα δικαιώματα». Ο όρος αναπαλλοτρίωτα ή απαράγραπτα δικαιώματα αναφέρεται σε ένα σύνολο ανθρωπίνων δικαιωμάτων που έχουν θεμελιώδη σημασία, δεν χορηγούνται από ανθρώπινη εξουσία και δεν γίνεται να παραδοθούν. Διεθνή συνέδρια κατατάσσουν ως απαραβίαστα δικαιώματα το δικαίωμα της ζωής, το δικαίωμα του να είσαι ελεύθερος από δουλεία, το δικαίωμα του να είσαι ελεύθερος από βασανιστήρια.

Θυμηθείτε κι αυτά
prev next

Πριν φύγετε

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται.