Το χρονικό της διερεύνησης του δυστυχήματος στα Τέμπη
Ένα χρόνο μετά το πολύνεκρο δυστύχημα στα Τέμπη παρουσιάζουμε τα βασικά σημεία της έρευνας και τα κατατάσσουμε σε χρονολογική σειρά. Στις παραπομπές βρίσκονται τα δημοσιεύματα εκ των οποίων αντλήθηκαν οι επιμέρους πληροφορίες:
Το χρονικό των τελευταίων μηνών
Τον Ιούνιο του 2023 η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία (EPPO) κάλεσε την Ελληνική Κυβέρνηση να διερευνήσει τυχόν ποινικές ευθύνες δύο πρώην υπουργών Μεταφορών.[1]
- Στα τέλη Αυγούστου του 2023 ο εφέτης ανακριτής Λάρισας κ. Σωτήρης Μπακαΐμης, ο οποίος διερευνά την υπόθεση, άσκησε δίωξη σε βάρος πρώην στελεχών και μελών του Δ.Σ. του ΟΣΕ.[2]
- Στις 18/10/2023 ο κ. Σπύρος Πατέρας, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του ΟΣΕ την περίοδο του δυστυχήματος, βρέθηκε ενώπιον του εφέτη ανακριτή Λάρισας κ. Μπακαΐμη. Η κατηγορία αφορούσε την απουσία μέριμνας για την αποκατάσταση των βλαβών στα συστήματα σηματοδότησης μεταξύ Λάρισας και Νέων Πόρων καθώς και στην Ενιαία Τηλεδιοίκηση Λάρισας. Στην απολογία του ο κ. Πατέρας κατέθεσε ότι αμέσως μετά την ανάληψη των καθηκόντων του ζήτησε από τον κ. Βίνη, διευθύνοντα σύμβουλο της ΕΡΓΟΣΕ, «έγγραφη ενημέρωση για την εξέλιξη του έργου»[3]. Ο ίδιος έθεσε επίσης το ζήτημα της διοικητικής αυτονομίας της ΕΡΓΟΣΕ, η οποία ήταν αρμόδια για την υλοποίηση της αρχικής Σύμβασης 717.
- Το Νοέμβριο του 2023 συγκροτήθηκε η Εξεταστική Επιτροπή με 31 βουλευτές. Τη σύστασή της πρότεινε το ΚΚΕ.[4]
- Τον Δεκέμβριο του 2023 η EPPO απήγγειλε κατηγορίες σε 23 πρόσωπα, φερόμενα ως υπαίτια του δυστυχήματος.[5] Υπενθυμίζεται ότι αρμοδιότητα της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας είναι «να διερευνά, να διώκει και να παραπέμπει στη δικαιοσύνη εγκλήματα κατά του προϋπολογισμού της ΕΕ, όπως εγκλήματα απάτης, διαφθοράς ή σοβαρής διασυνοριακής απάτης στον τομέα του ΦΠΑ».[6] 18 από τους τότε 23 κατηγορούμενους ήταν στελέχη του Δημοσίου.[7]
- Στις 5/2/2024 η Εισαγγελέας Πρωτοδικών Λάρισας άσκησε δίωξη στον τέως περιφερειάρχη Θεσσαλίας κ. Κώστα Αγοραστό για το πλημμέλημα της παράβασης καθήκοντος, το οποίο ο ίδιος αρνήθηκε σε υπόμνημά του. Ο κ. Αγοραστός παραπέμφθηκε στο πλαίσιο της προκαταρκτικής έρευνας ύστερα από μήνυση που κατέθεσαν τον Αύγουστο του 2023 συνολικά 19 γονείς και συγγενείς των θυμάτων. Η εστίαση της έρευνας αφορά σε «απόφαση αγνώστων» να «αλλοιώσουν» τον τόπο του δυστυχήματος. Μετά τη μήνυση ο προϊστάμενος της Εισαγγελίας Πρωτοδικών παρενέβη για να διερευνηθούν τα καταγγελλόμενα, αφού τυχόν αλλοίωση του αποδεικτικού υλικού θα μπορούσε να αλλάξει το αποτέλεσμα των αξιολογήσεων.[8]
- Αποκρούοντας δημοσιεύματα περί παραλήψεων και καθυστερήσεων, η ηγεσία του Αρείου Πάγου τόνισε στις 8/2/2024 σε κοινή ανακοίνωση ότι οι Έλληνες Δικαστές και Εισαγγελείς «επιτελούν το έργο τους, έργο τιτάνιο, με απόλυτη αφοσίωση, μη φειδόμενοι κόπου και προσωπικών θυσιών, κατά τρόπο ανεπίληπτο, με αποτέλεσμα να ολοκληρώνεται, σύντομα, η κυρία ανάκριση, ένα χρόνο περίπου μετά το πολύνεκρο δυστύχημα, στο πλαίσιο της οποίας έχουν καταστεί κατηγορούμενοι 31 άτομα, μέχρι στιγμής, και να διαφαίνεται η σε σύντομο χρόνο εκδίκαση της υπόθεσης, ενώπιον του αρμόδιου ποινικού δικαστηρίου».[9]
- Στις 19/2/2024 η ανακρίτρια κ. Χριστίνα Σαλάππα κάλεσε τα 23 άτομα (μη πολιτικά πρόσωπα), μεταξύ των οποίων και 14 υπάλληλοι της ΕΡΓΟΣΕ και 4 Στελέχη της Ελληνικής Διαχειριστικής Αρχής του Επιχειρησιακού Προγράμματος Υποδομών Μεταφορών, Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης (ΕΥΔ/ΕΠ-ΥΜΕΠΕΡΑΑ), που κατηγορούνται για τη μη εκτέλεση της σύμβασης 717, να λογοδοτήσουν για μια σειρά κακουργηματικών πράξεων (μεταξύ των οποίων: απάτη σχετική με τις επιχορηγήσεις, ψευδή βεβαίωση με σκοπό τον προσπορισμό αθέμιτου οφέλους σε άλλον, απιστία κονδυλίων).[10] Υπενθυμίζεται ότι η αρχική Σύμβαση 717 έλαβε επτά παρατάσεις με απόφαση του ΔΣ του ΕΡΓΟΣΕ. Παράλληλα, η EPPO διαβίβασε στην Εισαγγελία Πρωτοδικών αντίγραφο της δικογραφίας για να διερευνηθεί τυχόν παράβαση καθήκοντος από τους Επιθεωρητές-Ελεγκτές της Ελληνικής Εθνικής Αρχής Διαφάνειας (ΕΑΔ) της Ελλάδας, στους οποίους είχε ανατεθεί η διενέργεια ελέγχου στην εκτέλεση της σύμβασης 717.[11]
- Στις 20/2/2024 τα κόμματα ΣΥΡΙΖΑ – Προοδευτική Συμμαχία, ΠΑΣΟΚ – Κίνημα Αλλαγής, Ελληνική Λύση, Νέα Αριστερά, Σπαρτιάτες και ΚΚΕ αποχώρησαν από την Εξεταστική Επιτροπή, καταγγέλλοντας απόπειρες συγκάλυψης. Πηγές από μέρους της κυβέρνησης υποστήριξαν απεναντίας ότι «είχαμε όχι συγκάλυψη, αλλά σειρά αποκαλύψεων». Για τις 8 Μαρτίου ορίστηκε η επόμενη συνεδρίαση της Εξεταστικής Επιτροπής, στην οποία τα κόμματα θα κληθούν να καταθέσουν τα δικά τους πορίσματα.[12]
- Την ίδια ημέρα ασκήθηκε δίωξη από τον εφέτη ανακριτή Λάρισας κ. Μπακαΐμη σε βάρος δύο στελεχών της Hellenic Train για τα πλημμελήματα της ανθρωποκτονίας από αμέλεια κατά συρροή, της βαριάς σωματικής βλάβης από αμέλεια κατά συρροή και της απλής σωματικής βλάβης από αμέλεια κατά συρροή.[13]
- Στις 23/2/2024 δημοσιεύθηκε η τελική έκθεση του ειδικού πραγματογνώμονα κ. Βασίλη Κοκοτσάκη, σύμφωνα με την οποία «ο χώρος “μολύνθηκε” γιατί πέραν των απολύτως απαραίτητων εργασιών διευθέτησης για επιχειρησιακούς λόγους που αναγκαστικά έγιναν, αλλοιώθηκε κιόλας αφού ικανή έκταση περίπου 2 στρεμμάτων μπαζώθηκε με φερτά υλικά όπως χαλίκια και μπετόν.» Στο πόρισμα ανέφερε επίσης ότι «το σημείο στο οποίο είχαν καταπέσει τμήματα (συντρίμμια) της επιβατικής αμαξοστοιχίας, αλλά και απόβλητα ή κατάλοιπα καύσης παρασυρμένα από τα νερά πυρόσβεσης, ίσως όμως και βιολογικό υλικό ανθρώπων, μπαζώθηκε με επιμελή και μόνιμο τρόπο, δηλαδή αφαίρεση του χώματος σε ικανό βάθος, πάχτωση του με χοντρά εμποτισμένα χαλίκια λατομείου και κάλυψη με σκυρόδεμα επίσης ικανού πάχους».[14]
- Στις 26/2/2024 η Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου κ. Γεωργία Αδειλίνη απέστειλε παραγγελία προς την κ. Εισαγγελέα Εφετών Λάρισας, με την οποία ζήτησε να διερευνηθεί και να απαντηθεί κάθε ισχυρισμός ή καταγγελία εκ μέρους συγγενών θυμάτων, θυμάτων ή συνηγόρων τους, ώστε η ολοκλήρωση της ανάκρισης «να μην αφήσει ουδεμία αμφιβολία ως προς το ότι οι εισαγγελικές και ανακριτικές αρχές διερεύνησαν κάθε πτυχή της υπόθεσης, επιτελώντας στο ακέραιο το καθήκον τους»[15]. Ο λόγος προς τούτο ήταν, όπως αναφέρεται στην παραγγελία, «διαμαρτυρίες και καταγγελίες συγγενών θυμάτων για αναπάντητα ερωτήματα, αποδεικτικά στοιχεία που δεν ελήφθησαν υπόψη ή δεν εκτιμήθηκαν σωστά, ανακριτικές ενέργειες που παραλείφθηκαν, ακόμα και για συγκάλυψη ευθυνών από τη δικαιοσύνη»[16].
Προσωπικό σχόλιο
Το δυστύχημα στα Τέμπη απασχολεί αδιαλείπτως, εδώ και έναν χρόνο, την κοινή γνώμη. Οι πολίτες ενδιαφέρθηκαν και ακόμη ενδιαφέρονται για τη διερεύνηση των αιτιών και των συνθηκών που οδήγησαν στο συμβάν, όπως και για την ολοκλήρωση της έρευνας και την εκκίνηση της δίκης. Άλλωστε, οιοδήποτε άτομο θα μπορούσε να είναι στη θέση των θυμάτων. Η υπόθεση απασχόλησε επίσης τον Τύπο, και ορθώς, εφόσον ένα ενημερωμένο σώμα πολιτών δύναται να ελέγξει την κυβερνητική εξουσία, συμβάλλοντας έτσι στην ποιότητα της δημοκρατίας. Οπωσδήποτε το αίτημα των ανθρώπων που έμειναν πίσω είναι η απονομή της δικαιοσύνης. Σε κάποια δημοσιεύματα εκφράσθηκαν πράγματι αμφιβολίες για την όλη διαδικασία εκ μέρους κομμάτων αλλά και εκ μέρους πολιτών. Στο μεταξύ, σε έρευνα της Prorata τον Νοέμβριο του 2023 και ειδικά στο ερώτημα αναφορικά με τα συναισθήματα που προκαλεί στους ερωτώμενους η πολιτική και οικονομική κατάσταση της χώρας, το 48% επέλεξε την «Απογοήτευση» και το 22% τον «Θυμό».[17] Ας έχουμε κατά νου ότι η έλλειψη εμπιστοσύνης προς την πολιτική εξουσία φθείρει τη νομιμοποίησή της. Το δίκαιο κρατεί όταν οι νόμοι ισχύουν για κάθε μέλος της κοινωνίας μας. Νομίζω ότι οι πρόσφατες ανακοινώσεις[18] εκ μέρους του Αρείου Πάγου υπογράμμισαν μεταξύ άλλων και αυτό.
[1] Βλ. https://www.politico.eu/article/greece-european-public-prosecutors-office-eppo-ministers-christos-spirtzis-konstantinos-karamanlis-rail-crash/, https://www.tovima.gr/2024/01/26/politics/politico-gia-tempi-dyo-ypourgoi-sto-stoxastro-tis-eyropaikis-eisaggelias/ και https://kosmodromio.gr/2024/01/26/politico-gia-temph-h-eurwpa%CF%8Akh-eisaggelia-zh/.
Υπενθυμίζεται ότι προϋπόθεση «της διενέργειας προκαταρκτικής εξέτασης, της άσκησης ποινικής δίωξης και της διενέργειας προανάκρισης ή ανάκρισης κατά Υπουργού ή Υφυπουργού για αξιόποινες πράξεις τελεσθείσες κατά την άσκηση των καθηκόντων του είναι η λήψη προηγούμενης απόφασης της Ολομέλειας της Βουλής με την απόλυτη πλειοψηφία του συνόλου των μελών της» (Κώστας Γ. Μαυριάς, Συνταγματικό Δίκαιο, εκδόσεις Σάκκουλα, 2005, σ. 632). Κατά την EPPO πρόκειται για μία «ελληνική συνταγματική ιδιορρυθμία» που είναι ασύμβατη με το δίκαιο της ΕΕ.
[2] Βλ. https://www.kathimerini.gr/society/562900345/enas-chronos-meta-ta-tempi-anatomia-tis-tragodias-se-4-praxeis/
[3] Βλ. στο ίδιο.
[4] Βλ. https://www.kathimerini.gr/politics/562739209/tempi-oi-31-voyleytes-tis-exetastikis-epitropis/ και https://www.powergame.gr/politiki/552943/vouli-sygkrotithike-i-exetastiki-epitropi-gia-ta-tebi/
[5] Βλ. https://www.jungewelt.de/artikel/465381.eisenbahnunfall-von-tembi-griechen-warten-auf-gerechtigkeit.html
[6] Βλ. https://commission.europa.eu/law/cross-border-cases/judicial-cooperation/networks-and-bodies-supporting-judicial-cooperation/european-public-prosecutors-office-eppo_el
[7] Βλ. https://www.jungewelt.de/artikel/465381.eisenbahnunfall-von-tembi-griechen-warten-auf-gerechtigkeit.html
[8] Βλ. https://www.thetoc.gr/koinwnia/article/tempi-poiniki-dioxi-kata-tou-agorastou-gia-to-mpazoma-ston-xoro-tis-sidirodromikis-tragodias/
[9] Βλ. https://www.tovima.gr/2024/02/08/politics/areios-pagos-diapseydei-katigorimatika-ta-peri-paraleipseon-kai-kathysteriseon-gia-ta-tempi/ και https://www.kathimerini.gr/society/562872631/igesia-areioy-pagoy-gia-tempi-den-yparchoyn-paraleipseis-kai-kathysteriseis-stis-ereynes/
[10] Βλ. https://www.neakriti.gr/ellada/2042052_dystyhima-sta-tempi-kliseis-se-apologia-se-23-katigoroymenoys-apesteile-i-eyropaia και https://www.efsyn.gr/ellada/dikaiosyni/423106_tempi-kliseis-se-apologia-stoys-23-katigoroymenoys-apo-tin-eyropaia
[11] Βλ. https://www.lifo.gr/now/greece/tempi-23-katigoroymenoi-apo-tin-eyropaiki-eisaggelia-gia-ti-symbasi-tiledioikisis-717 και https://www.cnn.gr/ellada/story/406445/tempi-stis-28-fevrouariou-apologoyntai-23-mi-politika-prosopa-gia-ti-symvasi-717.
[12] Βλ. https://www.capital.gr/story/3773561/exetastiki-gia-em-tempi-em-apoxoroun-suriza-pasok-ell-lusi-nea-aristera/ και https://www.tovima.gr/2024/02/20/politics/eksetastiki-gia-ta-tempi-diametrika-antithetes-apopseis-alla-kai-penixra-apotelesmata/.
[13]Βλ.https://www.eleftheria.gr/%CE%BB%CE%AC%CF%81%CE%B9%CF%83%CE%B1/item/357012-%CE%BD%CE%AD%CE%B5%CF%82-%CE%B4%CE%B9%CF%8E%CE%BE%CE%B5%CE%B9%CF%82-%CF%83%CE%B5-%CE%B2%CE%AC%CF%81%CE%BF%CF%82-%CE%B4%CF%8D%CE%BF-%CF%83%CF%84%CE%B5%CE%BB%CE%B5%CF%87%CF%8E%CE%BD-%CF%84%CE%B7%CF%82-%C2%ABhellenic-train%C2%BB.html#google_vignette
[14] Για όλο το πόρισμα βλ. https://www.neakriti.gr/kriti/2042605_idoy-i-ekthesi-tis-tragodias-diabaste-analytika-porisma-kokotsaki-poy-katatethike., https://thepressproject.gr/lathi-kai-paraleipseis-stin-erevna-diapistonei-to-porisma-gia-to-dystychima-sta-tebi/, https://www.kathimerini.gr/society/562899316/tempi-paraleipseis-stis-ereynes-anaferei-pragmatognomonas/
[15] Βλ. https://www.liberal.gr/ellada/parembasi-toy-areioy-pagoy-na-apantithei-kathe-ishyrismos-kai-kataggelia-ton-syggenon-ton
[16] Βλ. στο ίδιο.
[17] Βλ. https://prorata.gr/2023/11/21/%cf%83%cf%86%cf%85%ce%b3%ce%bc%ce%bf%cf%83-%cf%80%ce%bf%ce%bb%ce%b9%cf%84%ce%b9%ce%ba%ce%ad%cf%82-%cf%83%cf%84%ce%ac%cf%83%ce%b5%ce%b9%cf%82-%ce%b5%ce%ba%ce%bb%ce%bf%ce%b3%ce%b9%ce%ba%ce%ae-%cf%83/
[18] Για την ανακοίνωση στις 8/2 βλ. https://www.tovima.gr/2024/02/08/politics/areios-pagos-diapseydei-katigorimatika-ta-peri-paraleipseon-kai-kathysteriseon-gia-ta-tempi/ και https://www.kathimerini.gr/society/562872631/igesia-areioy-pagoy-gia-tempi-den-yparchoyn-paraleipseis-kai-kathysteriseis-stis-ereynes/. Για την ανακοίνωση στις 26/2 βλ. https://www.liberal.gr/ellada/parembasi-toy-areioy-pagoy-na-apantithei-kathe-ishyrismos-kai-kataggelia-ton-syggenon-ton
