NFTs “Metabirkins” – Σήμα φήμης Hermes – Προστασία καταναλωτή
Tzoulia, E. (2023). The US “Metabirkins” Case in the Light of EU IP and Consumer Protection Law. International Journal of Law in Changing World, Special Issue NFTs, 118-140. DOI:https://doi.org/10.54934/ijlcw.v2i3.61
Η παραπάνω μελέτη της Ελένης Τζούλια, Δρ. Νομικής – Δικηγόρου, που έχει δημοσιευτεί με ελεύθερη πρόσβαση στο επιστημονικό περιοδικό IJLCW 2023(2), αναλύει την υπόθεση Hermes International SA v. Rothschild, S.D.N.Y. από τη σκοπιά του Ενωσιακού δικαίου για το σήμα και την προστασία του καταναλωτή. Παρακάτω αναπτύσσεται μια εισαγωγή στη μελέτη, στα ελληνικά. Το πλήρες κείμενο στα αγγλικά μπορείτε να αναζητήσετε εδώ.
Ελένης Τζούλια, Δρ. Νομικής – Δικηγόρου
Η υπόθεση Metabirkins υπό το πρίσμα του Ενωσιακού δικαίου
Εισαγωγή
Η λειτουργία του blockchain είναι λίγο έως πολύ γνωστή. Πρόκειται κατ’ ουσίαν για μια βάση δεδομένων που σχηματίζεται σε ένα δίκτυο ομότιμων κόμβων, δηλ. διασυνδεδεμένων υπολογιστών. Τα δεδομένα που καταχωρίζονται μέσα σε αυτό το δίκτυο κατατάσσονται με χρονολογική σειρά σε αλληλένδετες συστοιχίες αφού προηγουμένως κρυπτογραφηθούν μέσω μηχανισμού ασύμμετρης κρυπτογράφησης. Το κρυπτογράφημα που αντιστοιχεί σε κάθε νέα καταχώρηση στο blockchain αποτελεί συνέχεια εκείνου που αντιστοιχεί στην αμέσως προηγούμενη.
Με αυτές τις τεχνικές ιδιαιτερότητες, το blockchain μπορεί να εξασφαλίζει στο περιεχόμενο που φιλοξενεί βέβαιη χρονολογία, εμπιστευτικότητα, και ακεραιότητα. Τούτο επιτυγχάνεται μάλιστα χωρίς την επίβλεψη και τον έλεγχο εξωτερικής αρχής. Αντίθετα, οι ίδιοι οι διασυνδεδεμένοι κόμβοι συναινούν αμοιβαία να τηρούν συγκεκριμένο πρωτόκολλο ασφαλείας. Αυτό ουσιαστικά αφορά στην επαλήθευση των τιμών κατακερματισμού που αποδίδονται στις επιμέρους καταχωρήσεις.
α) Η έννοια της κρυπτο-τέχνης
Εξαιτίας των παραπάνω χαρακτηριστικών, το blockchain αξιοποιείται τα τελευταία 15 περίπου χρόνια για την προσομοίωση εννόμων πράξεων που στο αναλογικό περιβάλλον εκτελούνται με τη μεσολάβηση δημόσιας αρχής. Τέτοιες είναι για παράδειγμα η έκδοση και ανταλλαγή τίτλων αξίας, των γνωστών ως «κρυπτονομισμάτων», η πιστοποίηση της γνησιότητας προϊόντων, ψηφιακών αρχείων και δηλώσεων βουλήσεως, η παρακολούθηση της εφοδιαστικής αλυσίδας, κ.α. Μία από τις πιο σύγχρονες τάσεις στο οικείο οικοσύστημα είναι τα λεγόμενα «Μη Εναλλάξιμα Κρυπτοπαραστατικά» (Non-Fungible Tokens ή NFTs).
Η ιδέα των NFTs βρήκε εφαρμογή πρώτα στο Ethereum blockchain που καταρχήν αναπτύχθηκε για να φιλοξενήσει συναλλαγές με το κρυπτονόμισμα Ether. Αναφέρεται σε καταχωρήσεις που αποδίδουν ένα κρυπτογραφημένο αποτύπωμα (token) στο περιουσιακό στοιχείο που αφορούν ανά περίπτωση. Με την καταχώρηση στο blockchain το στοιχείο αποκτά τρόπον τινά μια χρονολογημένη πιστοποίηση για την προέλευσή του, που φέρει μοναδικό κωδικό αριθμό. Υπ’ αυτή την έννοια, τα NFTs διαφέρουν μεταξύ τους ακόμα και αν αφορούν περιουσιακά στοιχεία του ίδιου είδους ή/και του ίδιου δικαιούχου. Τα NFTs πωλούνται και αγοράζονται στο περιβάλλον του blockchain με αντάλλαγμα σε κρυπτονομίσματα ή σε συμβατικό χρήμα.
Μέχρι σήμερα έχουν χορηγηθεί NFT’s για ψηφιακό περιεχόμενο διαφόρων τύπων, από δημοσιογραφικά κείμενα και εμπορικά σήματα, μέχρι in-game avatars και στιγμιότυπα οθόνης. Υποστηρίζεται μάλιστα ότι και περιουσιακά στοιχεία με υλική υπόσταση στο αναλογικό περιβάλλον, όπως μετοχές, αξιόγραφα, τίτλοι ιδιοκτησίας ακινήτων, κλπ., μπορούν να μετατραπούν σε tokens, παραγκωνίζοντας τους θεσμούς του δικαίου που μέχρι σήμερα επιτηρούν την έκδοση και κυκλοφορία τους. Κατά κύριο λόγο, πάντως, τα NFT’s χρησιμοποιούνται τα τελευταία χρόνια για τη μοναδικοποίηση (singularization) αρχείων ψηφιακής «τέχνης», όπως εικόνων (images), GIFs, μουσικής, βίντεο, κ.α. Έχει προκύψει έτσι μια νέα κατηγορία έργων, που χαρακτηρίζονται ως “crypto artworks” ή “tokenized artworks” επειδή διαθέτουν κρυπτογραφημένο αντίκρισμα στο blockchain.
Σε πολλές περιπτώσεις η αξία τέτοιων καλλιτεχνημάτων έχει εκτοξευτεί σε ύψος εκατομμυρίων δολαρίων, το οποίο ξενίζει δεδομένων των χαρακτηριστικών που τα διακρίνουν ως ψηφιακά αρχεία. Πράγματι, μέχρι πρότινος στην ψηφιακή τέχνη αποδιδόταν αμφίβολη καλλιτεχνική και πάντως χαμηλή οικονομική αξία. Τούτο δε, αφενός, λόγω της επιδεκτικότητάς της σε χωρίς άδεια χρήση και αντιγραφή, αφετέρου λόγω της εφαρμογής προηγμένης τεχνολογίας, ιδίως τεχνητής νοημοσύνης, για τη δημιουργία της. Ο τελευταίος παράγοντας θεωρείται ότι μειώνει το χρόνο και το κόστος παραγωγής και περιορίζει τη δημιουργική συμβολή του ανθρώπου στο δημιουργικό αποτέλεσμα. Ενόψει τούτων είναι εύλογο να απασχολεί, τι ακριβώς πληρώνει ο αγοραστής κρυπτογραφημένης τέχνης (crypto art) και τι ακριβώς αποκτά. Ποια τα δικαιώματά του όταν το αποκτηθέν δεν εκπληρώνει τις συμφωνημένες ή εύλογες προσδοκίες του και πώς μπορούν να ασκηθούν αυτά δεδομένης της ενσωμάτωσης των NFTs στο blockchain;
β) Η υπόθεση “Metabirkins” ενώπιον των αμερικανικών δικαστηρίων
Αφορμή για τη διερεύνηση των παραπάνω ζητημάτων δίνει η αντιδικία μεταξύ του οίκου μόδας Hermès και του καλλιτέχνη Mason Rothschild που απασχόλησε πρόσφατα τα αμερικανικά δικαστήρια. Ο Rothschild δημιούργησε μια σειρά από 100 συνολικά ψηφιακές εικόνες που αναπαριστούν τη διάσημη τσάντα “Birkin” του οίκου Hermès καλυμμένη με φανταχτερή γούνα. Οι εικόνες συνδέθηκαν με αντίστοιχα NFTs στο blockchain και προσφέρθηκαν προς πώληση υπό τον τίτλο “Metabirkins”. Μέχρι τις αρχές του 2022 ο καλλιτέχνης είχε κατορθώσει να συγκεντρώσει γύρω στο ένα εκατομμύριο ευρώ από πωλήσεις αυτής της συλλογής.
Η παραπάνω δραστηριότητα προκάλεσε την αντίδραση της εταιρίας Hermès, η οποία έχει κατοχυρώσει ως εμπορικό σήμα τόσο τη λεκτική ένδειξη “Birkin”, όσο και την απεικόνιση της διάσημης τσάντας της. Ως εκ τούτου, η εταιρία προσέφυγε στα αμερικανικά δικαστήρια επικαλούμενη προσβολή του σήματός της από τα Metabirkins. Τον Φεβρουάριο 2023 το Southern District Court of New York εξέδωσε απόφαση με την οποία κάνει δεκτή την αγωγή της Hermès, επιδικάζοντας σε αυτήν 133.000 δολ. ως αποζημίωση. Η απόφαση αυτή μπορεί να διαταράξει τη χρήση των κρίσιμων NFTs από τους δικαιούχους τους. Πέρα λοιπόν από το ενδιαφέρον που παρουσιάζει από τη σκοπιά του δικαίου διανοητικής ιδιοκτησίας, εγείρει ερωτήματα και υπό το πρίσμα του δικαίου των συμβάσεων.
γ) Σκοπός της ανάλυσης
Η μελέτη Tzoulia, E. (2023). The US “Metabirkins” Case in the Light of EU IP and Consumer Protection Law. International Journal of Law in Changing World, Special Issue NFTs, 118-140. DOI:https://doi.org/10.54934/ijlcw.v2i3.61 προσεγγίζει την υπόθεση Metabirkins υπό το πρίσμα του Ενωσιακού δικαίου για τη διανοητική ιδιοκτησία και την προστασία του καταναλωτή. Παρουσιάζει συγκεκριμένα την ρύθμιση που εισήχθη στην ΕΕ με την Οδηγία 2019/770 για τις συμβάσεις προμήθειας ψηφιακού περιεχομένου και διερευνά ειδικότερα: α) πότε ο αγοραστής μιας Metabirkin εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής της Οδηγίας αυτής ως καταναλωτής, β) εάν η σύμβαση για την απόκτηση μιας Metabirkin συνιστά σύμβαση προμήθειας ψηφιακού περιεχομένου και γ) τι ακριβώς υποτίθεται ότι προσπορίζει αυτή στον αποκτώντα. Κατόπιν εξετάζεται αν η παράβαση που καταλογίζεται στα Metabirkins εις βάρος του σήματος φήμης της Hermes μπορεί να γίνει δεκτό ότι συντρέχει και από τη σκοπιά του Ενωσιακού δικαίου περί σημάτων. Τέλος, σχολιάζονται οι συνέπειες μια τέτοιας παράβασης ως προς την προσήκουσα εκπλήρωση της σύμβασης για τη μεταβίβασή των κρίσιμων NFTs. Σκοπός της ανάλυσης είναι να ξεκαθαρίσει τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των μερών, εκατέρωθεν, σε περίπτωση προμήθειας NFTs που προσβάλλουν διανοητική ιδιοκτησία τρίτου.
