Άρνηση χορήγησης ευρεσιτεχνίας για generative AI app
Επιμέλεια/Παρατηρήσεις: Ελένη Τζούλια, Δικηγόρος – Δρ. Νομικής
Ενδιαφέρουσα η απόφαση T 0415/21 (Translations of text in images/GOOGLE) που εξέδωσε την 14.11.2023 το Ευρωπαϊκό Γραφείο Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας (ΕΓΔΕ), στο εξής EPO (European Patent Office).
Η αίτηση για χορήγηση Ευρωπαικού διπλώματος ευρεσιτεχνίας αφορούσε εφαρμογή τεχνητής νοημοσύνης που εγκαθίσταται σε κινητά τηλέφωνα (mobile app) και μπορεί να “διαβάζει” κείμενο εντός των φωτογραφιών που βγάζει σε πραγματικό χρόνο ο χρήστης και να το μεταφράζει σε γλώσσα της επιλογής του. Με την οικεία εφαρμογή είναι νοητό να μεταφράσει κάποιος π.χ. τον κατάλογο ενός εστιατορίου που είναι γραμμένος σε ξένη γλώσσα, μια ξενόγλωσση πινακίδα στον δρόμο, κλπ. Σε δεύτερο επίπεδο, η εφαρμογή δίνει τη δυνατότητα εμφάνισης επιπλέον πληροφοριών που σχετίζονται με το μεταφρασμένο κείμενο, με links και μενού επιλογών που προτείνει στον χρήστη.
Το EPO απέρριψε την αίτηση εφαρμόζοντας το άρθρο 52 της Σύμβασης Ευρωπαικών Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας (ΣΕΔΕ), σύμφωνα με το οποίο:
- Ευρωπαϊκά διπλώματα ευρεσιτεχνίας χορηγούνται για οποιαδήποτε εφεύρεση, σε όλους τους τομείς της τεχνολογίας, με την προϋπόθεση να είναι νέα να εμπεριέχει εφευρετική δραστηριότητα και να έχει βιομηχανική εφαρμογή.
- Δεν θεωρούνται εφευρέσεις με την έννοια της παραγράφου 1, ιδίως:
- α. οι ανακαλύψεις, οι επιστημονικές θεωρίες και οι μαθηματικές μέθοδοι,
- β. οι αισθητικές δημιουργίες,
- γ. τα σχέδια, οι κανόνες και οι μέθοδοι για την άσκηση πνευματικών δραστηριοτήτων, για παιχνίδια ή για άσκηση οικονομικών δραστηριοτήτων,
- καθώς και τα προγράμματα ηλεκτρονικών υπολογιστών, δ. οι παρουσιάσεις πληροφοριών.
- […] μόνον εφόσον η αίτηση του ευρωπαϊκού διπλώματος ευρεσιτεχνίας […] αναφέρεται σε ένα από αυτά τα στοιχεία, αυτό καθεαυτό.
Όπως προκύπτει από τη συναφή νομολογία EPO, η διάταξη αυτή δηλώνει ότι:
- Απαιτείται τεχνικός χαρακτήρας για να κατοχυρωθεί ένα επινόημα ως ευρεσιτεχνία.
- Ο τεχνικός χαρακτήρας αξιολογείται βάσει της «θεωρίας των δύο εμποδίων» (two-hurdle approach).
- Ο,τιδήποτε αξιοποιεί τεχνικά μέσα (hardware) θεωρείται καταρχήν δεκτικό κατοχύρωσης με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας (patent-eligible in abstracto).
- Για να κατοχυρωθεί όμως αυτό in concreto, θα πρέπει επιπλέον να επιλύει κάποιο τεχνικο πρόβλημα με τα τεχνικά μέσα που αξιοποιεί, να επιφέρει δηλ. τεχνικό αποτέλεσμα,
- νέο και μη προφανές για τον μέσο ειδικό στον οικείο τεχνικό κλάδο (novelty, inventive step)
Όσον αφορά ειδικότερα τις θεωρίες και μεθόδους, τους αλγορίθμους, τις πληροφορίες, τα προγράμματα υπολογιστών, που κατεξοχήν συναπαρτίζουν την έννοια της τεχνητής νοημοσύνης, η ικανότητα κατοχύρωσης με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας (Patent-eligibility) καταρχήν αποκλείεται. Για να κατοχυρωθεί κατ’ εξαίρεση τέτοιο περιεχόμενο με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας, θα πρέπει να αποδεικνύεται ο τεχνικός του χαρακτήρας, και μάλιστα καταρρίπτοντας δύο εμπόδια, ήτοι:
Αποδεικνύοντας, πρώτον, ότι το περιεχόμενο αυτό αξιοποιεί τεχνικά μέσα (π.χ. είναι ενσωματωμένο σε ηλεκτρονικό υπολογιστή ή σε μαγνητικό μέσο αποθήκευσης) και, δεύτερον, ότι επιφέρει τεχνικό αποτέλεσμα. Ειδικά, μάλιστα, σε σχέση με software που ελέγχει εσωτερικές λειτουργίες των υπολογιστών χωρίς απτά αποτελέσματα στον εξωτερικό κόσμο, όπως κάνουν τα λειτουργικά συστήματα, οι κινητές εφαρμογές, τα δίκτυα, κλπ., θα πρέπει να αποδεικνύεται ένα “περαιτέρω τεχνικό αποτέλεσμα”, που δεν εξαντλείται στη λειτουργία του υπολογιστικού συστήματος.
Ουσιαστικά, για να πατενταριστεί το λογισμικό, ακόμα κι όταν διέπεται από τεχνητή νοημοσύνη, θα πρέπει να διορθώνει μια δυσλειτουργία (π.χ. καθυστέρηση στη μετάδοση δεδομένων) ή να υπαγορεύει μια νέα δομή για το υπολογιστικό σύστημα, ή ένα νέο τρόπο χειρισμού του, που επιδρά ιδίως στις μηχανικές του λειτουργίες (π.χ. διαμοιρασμός οθόνης κινητού τηλεφώνου).
Με βάση τα παραπάνω, η εξεταζόμενη εφαρμογή δεν έχει τεχνικό χαρακτήρα. Η λειτουργία της ανάγνωσης φωτογραφιών και απόδοσης σε μορφή κειμένου των λεκτικών συμβόλων που αυτές περιέχουν, καθώς και η μετάφραση του κειμένου αυτού, αποτελούν διανοητικές λειτουργίες που μιμείται και αυτοματοποιεί η εφαρμογή. Αυτό δεν συνιστά επίλυση κάποιου “τεχνικού προβλήματος”. Το μόνο τμήμα της εφαρμογής που θα μπορούσε να θεωρηθεί τεχνικό, είναι η δυνατότητα που παρέχει στον χρήστη για εμφάνιση περαιτέρω πληροφοριών για το μεταφρασμένο κείμενο. Πλην όμως και ως προς αυτό η εφαρμογή δεν πληροί τις προυποθέσεις κατοχύρωσης, καθώς πρόκειται για προφανή λειτουργία, χωρίς εφευρετικότητα.
Η απόφαση είναι βεβαίως πιστή στην ερμηνεία των κανόνων ΣΕΔΕ που ρυθμίζουν το λογισμικό ως αντικείμενο αιτήσεων για χορήγηση διπλώματος ευρεσιτεχνίας, οι οποίοι ισχύουν καταρχήν και για το “έξυπνο” λογισμικό. Μια ανάλυση της μεταχείρισης της τεχνητής νοημοσύνης από το EPO, θα βρείτε εδώ. Η σημασία της απόφασης έγκειται στο ότι αφορά μια εφαρμογή “δημιουργικής” (generative) τεχνητής νοημοσύνης, που έχει έρθει τελευταία στο προσκήνιο λόγω ChatGPT και των ανταγωνιστικών του προγραμμάτων (π.χ. Gemini).
