Κατάχρηση αρχής αυτοτέλειας νομικών προσώπων και άρση αυτής

ΑΠ 309/2009 (Α΄ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΝΟΜΟΣ, ΔΕΕ 2009/804, ΑΡΜ 2009/1529 , ΕΠΙΣΚΕΔ 2009/940)

Ευθύνη ν.π. Αρχή της περιουσιακής αυτοτέλειας των ν.π. Περιεχόμενο αυτής. Συνέπειες καταχρήσεως της αρχής αυτής τόσο στο στάδιο ίδρυσης όσο και στο στάδιο λειτουργίας των ν.π. Ευθύνη μονοπρόσωπης Ε.Π.Ε. Η ίδρυση μονοπρόσωπης Ε.Π.Ε. δεν συνιστά από μόνη της κατάχρηση της οικονομικής αυτοτέλειας των ν.π. (Επικυρώνει την 2420/2007 ΕφΑθ).(Βλ. εισαγωγικό σημείωμα Κ.Παμπούκη ΕΠΙΣΚΕΔ 2009, 941).

 

Ι.- Κατά το άρθρο 70 ΑΚ “δικαιοπραξίες που επιχείρησε μέσα στα όρια της εξουσίας του το όργανο που διοικεί το νομικό πρόσωπο υποχρεώνουν το νομικό πρόσωπο”. Με τη διάταξη αυτή καθιερώνεται ως βασική αρχή του δικαίου των νομικών προσώπων και κυρίως εκείνων που έχουν σωματειακή οργάνωση, όπως είναι η ανώνυμη εταιρία και η εταιρία περιορισμένης ευθύνης, η περιουσιακή αυτοτέλεια του νομικού προσώπου έναντι των μελών του και αντιστρόφως. Ωστόσο, η αρχή αυτή κάμπτεται κατ` εξαίρεση, όταν ο διαχωρισμός αυτός δεν είναι ανεκτός από το δίκαιο, είτε ευθέως με βάση σχετική διάταξη νόμου, είτε κατά την καλή πίστη (ΑΚ 281, 288, 200). Έτσι, καταφάσκεται η άρση της αυτοτέλειας του νομικού προσώπου οσάκις τα μέλη αυτού, καταχρώμενα του εταιρικού τύπου που επέλεξαν, ενεργούν προς καταστρατήγηση του νόμου ή την πρόκληση δολίως ζημίας σε τρίτους ή την αποφυγή των υποχρεώσεών τους. Στις περιπτώσεις αυτές, ως κύρωση επιβαλλόμενη προς αποφυγή της κατάχρησης, προβάλλει η άρση ή η κάμψη της νομικής προσωπικότητας της εταιρίας και η μετακύλιση από την εταιρία στους μετόχους ή εταίρους των συνεπειών που την αφορούν. Οι περιπτώσεις κατάχρησης της αυτοτέλειας του νομικού προσώπου προσλαμβάνουν στο εταιρικό δίκαιο πολλές και ποικίλες μορφές, είναι δε δυνατό να εμφανίζονται τόσο κατά το στάδιο της ίδρυσης, όσο και κατά το στάδιο λειτουργίας του νομικού προσώπου. Εξάλλου, η μονοπρόσωπη εταιρία περιορισμένης ευθύνης ευθύνεται κατά το άρθρο 1 παρ. 1 του ν. 3190/1955, εφαρμοζόμενου και επ` αυτής κατ` άρθρο 43α παρ. 5 του ίδιου ως άνω ν. 3190/1955 που προστέθηκε με το άρθρο 2 του π.δ/τος 239/1993″ προσαρμογή του ν. 3190/1955 προς τις διατάξεις της Δωδεκάτης Οδηγίας 89/667/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 21-12-1989, δια της περιουσίας της, μόνο αυτή, για τις εταιρικές υποχρεώσεις. Η συγκέντρωση όμως των εταιρικών μεριδίων σε ένα πρόσωπο μόνο, που ασκεί απόλυτο έλεγχο σ` αυτή και η χωρίς τη συνδρομή άλλων προϋποθέσεων ταύτιση εκ του λόγου αυτού των συμφερόντων του φυσικού και νομικού προσώπου, δεν είναι αρκετή για την άρση της αυτοτέλειας του νομικού προσώπου (Ολ. ΑΠ 5/1996, 17/1994), αφού η κατοχή των εταιρικών μεριδίων μπορεί να παρέχει σ` αυτό τη δυνατότητα κατάχρησης της νομικής προσωπικότητας, πλην όμως καταφάσκεται η άρση μόνο με τη συνδρομή προσθέτων στοιχείων, από α οποία να προκύπτει ότι η χρήση των δυνατοτήτων, που το ίδιο το δίκαιο παρέχει στον εταίρο της μονοπρόσωπης ΕΠΕ, έχει ως αποτέλεσμα την χρήση της νομικής προσωπικότητας της εταιρίας για σκοπούς μη συμβατούς ή και αντίθετους στην έννομη τάξη και η ύπαρξη των οποίων κρίνεται με βάση τα πραγματικά περιστατικά της συγκεκριμένης περίπτωσης.

 

ΙΙ.- Στην προκειμένη περίπτωση, όπως από το παραδεκτώς, κατ` άρθρο 561 παρ. 2 του ΚΠολΔ, επισκοπούμενο αντίγραφο της προσβαλλόμενης απόφασης προκύπτει, το Εφετείο δέχθηκε, ανελέγκτως, τα εξής : Η ενάγουσα εταιρεία με έδρα τη …… (…..) είχε μέχρι το έτος 1999 ως αντικείμενο εργασιών της την εμπορία εμφυτεύσιμων ιατροτεχνολογικών προϊόντων και ειδικότερα την αποκλειστική αντιπροσώπευση, στην Ελλάδα και Μέση Ανατολή και τη διανομή των συναφών προϊόντων (βηματοδοτών καρδιάς κ.λ.π.) του Γαλλικού Οίκου …. ……… Ότι αντιπρόσωπος για τα ίδια προϊόντα στην Ελλάδα ήταν η εταιρεία “……… ……….. …….”, σκοπός της οποίας είναι η αντιπροσώπευση, εξαγωγή, εμπορία, εκμετάλλευση και εξυπηρέτηση λειτουργίας καρδιοχειρουργικού υλικού, βηματοδοτών, αναλώσιμου ή μη υγειονομικού υλικού, αντιπροσώπευση οίκων εξωτερικού και κάθε άλλη δραστηριότητα που δεν απαγορεύεται από το νόμο, μοναδικός δε εταίρος και διαχειριστής αυτής είναι ο εναγόμενος. Ότι η διάρκεια της εταιρείας αυτής ορίστηκε με το …… συμβόλαιο της Συμβ/φου Νέας Ερυθραίας Αικατερίνης Μπασιούκου, που δημοσιεύτηκε νομίμως, και έδρα αυτής ο Δήμος ……, οδός …… αριθ. … ……, στη συνέχεια, όμως, με το …… συμβόλαιο της ίδιας Συμβ/φου Αθηνών, που επίσης δημοσιεύθηκε νομίμως, έγινε τροποποίηση και κωδικοποίηση του καταστατικού αυτής, ως έδρα της ορίστηκε ο Δήμος ……, οδός …… αριθ. …, η διάρκεια της ορίστηκε σε 25 έτη και μοναδικός εταίρος και διαχειριστής παρέμεινε ο εναγόμενος. Ότι η εταιρεία αυτή, ατά το χρονικό διάστημα από Φεβρουάριο του 1997 έως τον Ιούλιο του 1998, αγόρασε από την ενάγουσα εμφυτεύσιμα ιατροτεχνολογικά προϊόντα του παραπάνω οίκου … …….. συνολικής αξίας 8.077.852 γαλλικών φράγκων, ήδη 1.231.460,50 ευρώ, δεν εξόφλησε όμως το τίμημα και έτσι η ενάγουσα άσκησε ενώπιον του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λευκωσίας την από 26.4.1999, με αριθ. κατάθεσης 4631/1999 αγωγή της με την οποία ζήτησε να υποχρεωθεί η αγοράστρια εταιρεία στην καταβολή του εν λόγω τιμήματος. Ότι επί της αγωγής αυτής εκδόθηκε η από 21.2.2000 απόφαση, με την οποία το άνω Δικαστήριο έκανε δεκτή την αγωγή και υποχρέωσε την αγοράστρια εταιρεία να καταβάλει στην ενάγουσα το ποσό του τιμήματος των 8.077.852 γαλλικών φράγκων με το νόμιμο τόκο 8% ετησίως από τις 21.4.1999. Ότι, μετά από αίτηση της ενάγουσας, εκδόθηκε η 7669/2000 απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών (εκούσια δικαιοδοσία) που έκανε δεκτή αυτή (αίτηση) και κήρυξε την από 21.2.2000 απόφαση του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λευκωσίας εκτελεστή στην Ελλάδα. Ότι, ακολούθως, η ενάγουσα επέδωσε αντίγραφο από πρώτο εκτελεστό απόγραφο στην αγοράστρια εταιρεία, με το οποίο την επιτάσσει να της καταβάλει το συνολικό ποσό των 1.614.544,70 ευρώ (ήτοι 1.231.460,50 για κεφάλαιο, 382.984,20 για τόκους και 100,00 για λήψη απογράφου, έκδοση αντιγράφου, σύνταξη και επίδοση επιταγής) με το νόμιμο τόκο, εκτός από το κονδύλιο των τόκων μέχρι την εξόφλησή του. Περαιτέρω δέχεται το Εφετείο ότι ο εναγόμενο στις 16.6.1999, ήτοι μόλις λίγες ημέρες μετά την άσκηση της αγωγής της ενάγουσας ενώπιον του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λευκωσίας, συνέστησε με την σύζυγό του, Α,η οποία είναι εκπαιδευτικός, δυνάμει του …… συμβολαίου της Συμβ/φου Αθηνών Κυριακούλας Κουασίδου – Κοψίδα ανώνυμη εταιρεία με την επωνυμία “…… ……. ……. …………. – ………. …….. ………… … …… ….. ……. – ………… – ……….” και διακριτικό τίτλο “…… ……. ………”. Ότι έδρα της εταιρίας αυτής ορίστηκε ο Δήμος Αθηναίων, η διάρκειά της επί τριάντα έτη από την καταχώρισή της στο μητρώο ανωνύμων εταιρειών και σκοπός της εκτός των άλλων η εμπορία και διάθεση ιατρικών προϊόντων και ειδών αναλωσίμων ή μη, υγειονομικού υλικού, ιατρικών ή παραϊατρικών μηχανημάτων κάθε είδους και χρησιμότητας, η εισαγωγή, εξαγωγή και αντιπροσώπευση (αποκλειστική ή μη) οίκων του εξωτερικού ή του εσωτερικού που παράγουν και διαθέτουν τα παραπάνω προϊόντα και είδη. Ότι το μετοχικό κεφάλαιο ορίστηκε σε 40.000.000 δρχ. και διαιρέθηκε σε 40.000 μετοχές ονομαστικής αξίας 1.000 δρχ. η κάθε μία, εκ των οποίων ο ενάγων ανέλαβε 30.000 μετοχές και η σύζυγός του Α τις υπόλοιπες 10.000 μετοχές. Ότι και η εταιρεία αυτή ευρίσκεται υπό τον απόλυτο έλεγχο του εναγομένου, ο οποίος ορίστηκε ως Πρόεδρος του Δ.Σ. και Διευθύνων Σύμβουλος. Ότι από την ίδρυση της τελευταίας ο εναγόμενος έχοντας, όπως προαναφέρεται, υπό τον απόλυτο έλεγχο του τις παραπάνω εταιρείες (μονοπρόσωπη …… και …) μετέφερε το σύνολο των επιχειρηματικών του δραστηριοτήτων από την πρώτη …… στη δεύτερη …., που συστέγασε στα επί της οδού ….. αρ. … γραφεία, ιδιοκτησίας της τελευταίας …. Ότι ειδικότερα, έχοντας πετύχει κατά το έτος 1999 τα δικαιώματα αποκλειστικής αντιπροσώπευσης του Γαλλικού Οίκου … ……., μετέφερε, με τη συναίνεση του Γαλλικού Οίκου, τα δικαιώματα αυτά, που ανήκαν στην ……, στην …., η οποία (….) συνέχισε την δραστηριότητα της πρώτης χρησιμοποιώντας τους ίδιους συνεργάτες, υπαλλήλους και την υφισταμένη υλικοτεχνική υποδομή και την οργάνωση γενικά της …… Ότι αποτέλεσμα της συμπεριφοράς αυτής του εναγομένου ήταν, κατ` αρχήν, ο κύκλος εργασιών της ….. να παρουσιάσει φθίνουσα πορεία, ενώ αυτός της …. ανοδική τοιαύτη, και συγκεκριμένα η πρώτη (…..) είχε κύκλο εργασιών το 1999 ύψους 640.996.575 δρχ., το 2000 ύψους 106.486.260 δρχ., το 2001 ύψους 87.345.479 δρχ. και το 2002 ύψους 100.400 Ευρώ (ή 34.211.300 δρχ.), ενώ η δεύτερη είχε κύκλο εργασιών το 2000 ύψους 1.030.060.865, το 2001 ύψους 1.227.435.754 δρχ. (ή 3.602.159,22 Ευρώ), το 2002 ύψους 3.961.032,92 Ευρώ (ή 1.349.721.957 δρχ.) και το 2003 ύψους 6.543.482,01 Ευρώ (ή 3.229.691.495 δρχ.). Ότι έτσι η Ε.Π.Ε., που ήταν μία κερδοφόρα εταιρεία και είχε παραταθεί το έτος 2000 η διάρκεια της, εμφανίζει (από το έτος 2000 και εντεύθεν) ζημίες. Επίσης δέχεται το Εφετείο ότι η επιχειρηθείσα κατά το έτος 2003, με την επίδοση στις 20.3.2003 αντιγράφου του πρώτου εκτελεστού απογράφου, αναγκαστική εκτέλεση σε βάρος της αγοράστριας Ε.Π.Ε. απέβη άκαρπη, καθόσον ο παραπάνω δικαστικός επιμελητής δεν βρήκε περιουσιακά στοιχεία αυτής προς κατάσχεση και ικανοποίηση ων απαιτήσεων της ενάγουσας ύψους 1.614.544,70 Ευρώ, πλέον τόκων. Ότι ο εναγόμενος προέβη στην σύσταση της νέας ανώνυμης εταιρείας, μέσω της οποίας ανέλαβε την συνέχιση και συνέχισε την αντιπροσώπευση του Γαλλικού Οίκου …. ….., ενώ ήταν ευχερές να πράξει αυτό είτε μέσω της υφιστάμενης …… ή της τροπής αυτής σε ανώνυμη, προκειμένου να αποφύγει την πληρωμή του παραπάνω οφειλόμενου στην ενάγουσα ποσού και ότι, ενόψει αυτών, ο εναγόμενος, καταχρώμενος τη νομική προσωπικότητα της εταιρείας ” …… ………. …”, παρανόμως και υπαιτίως προξένησε ζημία στην ενάγουσα ύψους 1.614.544, 70 Ευρώ, και άρα συντρέχει περίπτωση άρσεως της νομικής προσωπικότητας της εταιρείας αυτής και πρέπει να γίνει δεκτή η αγωγή. Με βάση τις παραδοχές αυτές το Εφετείο απέρριψε ως κατ` ουσίαν αβάσιμη την έφεση του αναιρεσείοντος κατά της υπ` αριθμ. 5937/2005 απόφαση του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Αθηνών, με την οποία είχε γίνει δεκτή ως ουσιαστικά βάσιμη η από 19-4-2004 αγωγή της αναιρεσίβλητης και είχε καταδικασθεί ο αναιρεσείων να της καταβάλει και με προσωπική του κράτηση, διάρκειας μέχρι 8 μηνών, το ποσό των 1.614.544,70 ευρώ, εντόκως από της επιδόσεως της αγωγής. `Ετσι κρίνοντας το Εφετείο, με το να δεχθεί, δηλαδή, ότι η εκ μέρους του αναιρεσείοντος, επίκληση της νομικής προσωπικότητας της εταιρείας “……. ……….. … της οποίας ήταν μοναδικός εταίρος, είναι καταχρηστική, ενόψει της επιδειχθείσης δόλιας συμπεριφοράς του, σκοπούσης στο να καταστήσει την ανωτέρω …, πρόσωπο αφερέγγυο και εντεύθεν να καταστήσει αδύνατη την ικανοποίηση της απαίτησης της αναιρεσίβλητης κατ` αυτής, προκαλώντας σ`αυτήν ισόποση ζημία και ότι ενόψει τούτων καταφάσκεται στη συγκεκριμένη περίπτωση η άρση της νομικής προσωπικότητας της … και η μετακύλιση των ευθυνών της σ` αυτόν, δεν παραβίασε τις ουσιαστικού δικαίου διατάξεις των άρθρων 281, 914 ΑΚ και 1 παρ. 1 του ν. 3190/1955.Συνεπώς ο πρώτος κύριος και πρώτος πρόσθετος εκ του αριθ. 1 του άρθρου 559 του ΚΠολΔ λόγοι αναίρεσης, με τους οποίους ο αναιρεσείων παραπονείται για ευθεία παραβίαση των προαναφερθεισών διατάξεων, ισχυριζόμενος ότι το Εφετείο παρά το νόμο έκρινε καταχρηστική όχι τη λειτουργία της επιχείρησης αλλά τη μη λειτουργία αυτής δηλαδή γεγονός αρνητικό που δεν ενέχει άσκηση δικαιώματος, ότι η μεταφορά των περιουσιακών στοιχείων ή των επιχειρηματιών δραστηριοτήτων της … προς την .. με σκοπό την ματαίωση της ικανοποιήσεως των απαιτήσεων των δανειστών της γεννά ενδεχομένως ευθύνη της .. κατ` εφαρμογή των άρθρων 939 ή 979 ΑΚ, δεν ανακύπτει όμως ζήτημα άρσης της νομικής προσωπικότητας της … και τέλος ότι κάμψη της αυτοτέλειας του νομικού προσώπου της εταιρίας επέρχεται μόνο κατά την ίδρυσή της, μετά δε την ίδρυσή της μόνο στην περίπτωση που η εταιρία χρησιμοποιείται ως προκάλυμμα της ατομικής δραστηριότητας των εταίρων, είναι αβάσιμοι.

Θυμηθείτε κι αυτά
prev next

Πριν φύγετε

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται.