Αναγνώρισα τέκνο ως δικό μου. Μπορώ να ανατρέψω την αναγνώριση;

Αφορμή για την παρούσα ανάρτηση δίνει η πολύ φρέσκια απόφαση υπ’ αριθμ. 2777/2020 του ΠολΠρΠειρ. Στα πλαίσια της οικείας υπόθεσης, το δικαστήριο κλήθηκε να εξετάσει αγωγή περί ακύρωσης πράξης εκούσιας αναγνώρισης τέκνου, στην οποία ο ενάγων είχε προβεί προ δεκαετίας περίπου. Η αγωγή απορρίπτεται ως απαράδεκτη λόγω έλλειψης ενεργητικής και παθητικής νομιμοποίησης των διαδίκων σύμφωνα με τα κατωτέρω αναλυθέντα. Η απόφαση μας παρακινεί όμως να επιχειρήσουμε μια εκτενέστερη επισκόπηση του νομικού πλαισίου, που καθορίζει τις δυνατότητες ειδικά του αναγνωρίσαντος τέκνο ως δικό του να ανατρέψει την αναγνώριση. 

Νομικές βάσεις προσβολής της πράξης εκούσιας αναγνώρισης τέκνου

Καταρχάς, η δήλωση περί εκούσιας αναγνώρισης έχει διαπλαστικό χαρακτήρα και συνεπώς δεν υπόκειται σε ανάκληση, είτε μονομερή είτε συμβατική (1476 εδ. δ` ΑΚ). Η εκούσια αναγνώριση τέκνου που γεννήθηκε χωρίς γάμο μπορεί να προσβληθεί είτε κατα τους γενικούς κανόνες εξαιτίας ελαττωμάτων της βούλησης, είτε για αναλήθεια της δήλωσης. Στην πρώτη περίπτωση ασκείται αγωγή ακυρώσεως της εκούσιας αναγνώρισης λόγω πλάνης, απάτης ή απειλής (βλ. 140 επ., 147 επ. και 150 επ. ΑΚ), ενώ στη δεύτερη περίπτωση ασκείται αγωγή βάσει του άρθρου 1477 ΑΚ, για τον λόγο ότι αυτός που δηλώθηκε ως πατέρας του τέκνου δεν είναι πράγματι πατέρας αυτού. Άλλες αγωγές είναι αυτή περί ανυποστασίας της αναγνώρισης, επειδή π.χ. αυτή έγινε από μη δικαιούχο (βλ. 1475 ΑΚ) ή χωρίς να τηρηθεί ο νόμιμος τύπος (συμβολαιογραφικός), και η αγωγή περί ακυρότητας της αναγνώρισης, επειδή π.χ. όποιος προέβη σε αυτή ήταν ανίκανος για δικαιοπραξία ή δεν έλαβε τη συναίνεση της μητέρας ή λόγω αντίθεσης της αναγνώρισης στα χρηστά ήθη. Προσβολή λόγω εικονικότητας δεν χωρεί. 

Αρμοδιότητα και διαδικασία

Σύμφωνα με το άρθρο 592 παρ. 2 ΚΠολΔ, οι διαφορές μεταξύ γονέων και τέκνων, που μεταξύ άλλων αφορούν […] γ) την αναγνώριση ότι υπάρχει ή δεν υπάρχει σχέση γονέα και τέκνου […], δ) την αναγνώριση ότι […] είναι άκυρη η εκούσια αναγνώριση ενός τέκνου […], καθώς και την προσβολή της εκούσιας αναγνώρισης […], δικάζονται κατά την ειδική διαδικασία των οικογενειακών διαφορών. Περαιτέρω, το άρθρο 17 παρ. 1 ΚΠολΔ ιδρύει εξαιρετική αρμοδιότητα των Μονομελών Πρωτοδικείων «έναντι πάντων», μεταξύ άλλων και για τις διαφορές του άρθρου 592 παρ. 2 ΚΠολΔ. 

Ενεργητική νομιμοποίηση

Σύμφωνα με το 1477 ΑΚ “Το τέκνο και, σε περίπτωση θανάτου του, οι κατιόντες του δικαιούνται να προσβάλουν την εκούσια αναγνώριση για το λόγο ότι αυτός που δηλώθηκε ως πατέρας δεν είναι πραγματικά πατέρας. Το δικαίωμα αυτό ανήκει επίσης, στην περίπτωση όπου η μητέρα κατά την αναγνώριση είχε πεθάνει ή δεν είχε δικαιοπρακτική ικανότητα, στον καθένα από τους γονείς της και, στην περίπτωση της δεύτερης παραγράφου του άρθρου 1475 [αν δηλ. ο πατέρας έχει πεθάνει ή δεν έχει δικαιοπρακτική ικανότητα, οπότε στην αναγνώριση προέβην ο παππούς ή η γιαγιά της πατρικής γραμμής] στον παππού ή τη γιαγιά που δεν είχε προβεί στην αναγνώριση“.

Συνάγεται, ότι ο αναγνωρίσας εκουσίως ανήλικο τέκνο ως δικό του, όπως στην προκειμένη περίπτωση έπραξε ο ενάγων, δεν συμπεριλαμβάνεται στα πρόσωπα εκείνα, που κατ` αποκλειστική απαρίθμηση αναφέρονται στο άρθρο 1477 ΑΚ και συνεπώς αυτός δεν δικαιούται να ζητήσει την προσβολή της εκούσιας αναγνώρισης λόγω (βιολογικής) αναλήθειας της δηλώσεώς του. Ratio της ρύθμισης είναι να περιφρουρηθεί η οικογενειακή γαλήνη και ιδίως να προστατεύεται το τέκνο από αγωγές που αποβλέπουν σε ιδιοτελείς σκοπούς. 

Στη νομολογία γίνεται δεκτό (βλ. π.χ. ΠΠρΡοδ 327/2005), ότι ανάλογα με τις ειδικότερες συνθήκες κάθε περίπτωσης, δεν αποκλείεται σε αυτόν που δηλώθηκε ως πατέρας τέκνου χωρίς να είναι, είτε να ασκήσει αναγνωριστική αγωγή περί ακυρότητας της εκούσιας αναγνώρισης λόγω αντίθεσης στα άρθρα 281 ΑΚ, 2 παρ. 1 και 5 παρ. 1 Σ, 174 και 178 ΑΚ, είτε να ασκήσει διαπλαστική αγωγή περί ακύρωσης της εκούσιας αναγνώρισης κατ’ αναλογική εφαρμογή του 1477 ΑΚ. Τούτο όμως προυποθέτει, ότι αυτός (που δηλώθηκε ως πατέρας) δεν συνέπραξε ο ίδιος στην αναγνώριση, είτε λόγω αφάνειας είτε λόγω ελλείψεως δικαιοπρακτικής ικανότητας κατά τον χρόνο που η αναγνώριση έλαβε χώρα, ανεφάνη όμως ή ανέκτησε τη δικαιοπρακτική ικανότητα του μετά την αναγνώριση. 

Πάντως, ενεργητική νομιμοποίηση θεμελιώνει ο αναγνωρίσας τέκνο ως δικό του στα πλαίσια των λοιπών νομικών βάσεων προσβολής της αναγνώρισης που αναφέρονται παραπάνω (ακυρωσία, ακυρότητα, ανυποστασία), σύμφωνα με τις γενικές διατάξεις. 

Παθητική νομιμοποίηση

Σύμφωνα με τις παρ. 3 και 4 του άρθρου 609 ΚΠολΔ, η αγωγή για την αναγνώριση της (μη) ύπαρξης σχέσης γονέα και τέκνου, της ακυρότητας εκούσιας αναγνώρισης κλπ, αν ασκείται από τον ένα γονέα, απευθύνεται κατά του άλλου γονέα και του τέκνου, όπως και η αγωγή για την προσβολή εκούσιας αναγνώρισης απευθύνεται κατά των προσώπων που συνέπραξαν σε αυτή, καθώς επιπροσθέτως και κατά του τέκνου. Τα πρόσωπα αυτά συνδέονται μεταξύ τους με τον δεσμό της αναγκαστικής ομοδικίας, διότι μόνον από κοινού μπορούν να εναχθούν (76 παρ. 1 ΚΠολΔ). Εφόσον η αγωγή δεν στρέφεται κατά όλων των προσώπων που νομιμοποιούνται παθητικά, απορρίπτεται ως απαράδεκτη λόγω έλλειψης παθητικής νομιμοποίησης (έτσι ρητά στο 609 ΚΠολΔ, αλλά και Γεωργιάδης, Οικογενειακό Δίκαιο, Εκδόσεις Σάκκουλα 2017, σελ. 500).

Απόσβεση δικαιώματος

Σύμφωνα με το 1478 ΑΚ η προσβολή της αναγνώρισης κατ’ άρθρο 1477 ΑΚ αποκλείεται, αν περάσουν τρεις μήνες αφότου ο δικαιούμενος πληροφορήθηκε την αναγνώριση και σε κάθε περίπτωση αν περάσουν δύο χρόνια από την αναγνώριση. Όταν ως νομική βάση για την προσβολή ανασύρονται οι διατάξεις περί ακυρωσίας, εφαρμόζεται η ΑΚ 157. 

Καταχρηστικότητα της αναγνώρισης

Μόνος ο ισχυρισμός ότι αυτός που προέβη σε εκούσια αναγνώριση δεν είναι βιολογικός πατέρας του παιδιού, δεν αρκεί για να θεμελιωθεί αντίθεση της αναγνώρισης στα χρηστά ήθη. Όπως προκύπτει από τα πορίσματα της σχετικής νομολογίας, καταχρηστική μπορεί να κριθεί η αναγνώριση ξένου τέκνου όταν υποκινείται από ταπεινά κίνητρα, όπως είναι π.χ. η νομιμοποίηση της διαμονής αλλοδαπού στη χώρα με σκοπό την οικονομική του εκμετάλλευση (ΑΠ 1563/1998), η θεμελίωση κληρονομικού δικαιώματος από τον αναγνωρίσαντα (Γεωργιάδης, Οικογενειακό Δίκαιο, Εκδόσεις Σάκκουλα Αθήνα-Θεσσαλονίκη 2017, σελ. 495) κ.α. 

Επιμέλεια: Ελένη Τζούλια

 
Θυμηθείτε κι αυτά
prev next

Πριν φύγετε

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *