Προσβολή σήματος τρίτου από επιγραμμική πλατφόρμα
Ελένη Τζούλια, Δρ. Νομικής-Δικηγόρος
Με αφορμή την απόφαση ΔΕΕ επί των συνεκδικαζόμενων υποθέσεων C‑148/21 και C‑184/21 από 22.12.2022, που πραγματεύεται την ευθύνη παρόχου ψηφιακής αγοράς (marketplace) για την προσβολή σημάτων τρίτων επιχειρήσεων που διενεργείται εντός της πλατφόρμας του, είναι ευκαιρία να θυμηθούμε συναφή νομολογιακά πορίσματα των τελευταίων ετών, που σκιαγράφησαν το πλαίσιο ευθύνης των παρόχων υπηρεσιών πλατφόρμας σε τέτοιες περιπτώσεις.
Μια ειδική πτυχή του προβληματισμού, αυτή του “keyword advertising” με χρήση ξένου σήματος, εξετάστηκε στο πρόσφατο παρελθόν ενδελεχώς από το ΔΕΕ, το οποίο καθόρισε με τη νομολογία του τις προϋποθέσεις εφαρμογής του δικαίου περί σημάτων επί της εν λόγω υπηρεσίας και καταμέρισε την ευθύνη για τις προσβολές ξένων διακριτικών γνωρισμάτων μεταξύ παρόχου της μηχανής αναζήτησης και διαφημιζόμενου. Ως “Keyword Advertising” χαρακτηρίζεται η υπηρεσία που παρέχεται από μηχανές αναζήτησης και επιτρέπει στις επιχειρήσεις να αγοράζουν λέξεις-κλειδιά και να αντιστοιχίζουν σε αυτές διαφημιστικούς συνδέσμους προς τους ιστοτόπους τους. Με τον τρόπο αυτό, όταν ο χρήστης πληκτρολογεί τις λέξεις κλειδιά, εμφανίζονται αυτόματα πάνω και δίπλα από τα οργανικά αποτελέσματα της αναζήτησής του sponsored links, διαφημιστικοί δηλ. σύνδεσμοι, προς τις διαφημιζόμενες με τον τρόπο αυτό επιχειρήσεις.
Το ΔΕΕ απεφάνθη ότι, όσον αφορά τον διαφημιζόμενο, που αγοράζει την υπηρεσία αντιστοίχισης και επιλέγει ως λέξη-κλειδί σημείο πανομοιότυπο με ξένο σήμα, η πρακτική συνιστά χρήση του ξένου σήματος «στις συναλλαγές», δηλ. στο πλαίσιο εμπορικής δραστηριότητας που επιδιώκει οικονομικά πλεονεκτήματα. Με την εν λόγω χρήση του ξένου σήματος, ο διαφημιζόμενος επιδιώκει μάλιστα να προτείνει στους χρήστες του διαδικτύου μια εναλλακτική λύση για τα προϊόντα του δικαιούχου του σήματος. Συνεπώς, το ξένο σήμα χρησιμοποιείται από τον διαφημιζόμενο και προς διάκριση των προϊόντων του, δηλ. εν είδει σήματος. Αν τελικά η πρακτική του προσβάλλει το ξένο σήμα κατά τρόπον ώστε να επιβάλλεται η καταστολή της, θα κριθεί υπό τους όρους του άρθρου 10 Οδηγίας 2436 του 2015.
Όσον αφορά όμως τον πάροχο της υπηρεσίας (π.χ. Google, Yahoo! κλπ.), αυτός μεν παρέχει τη δυνατότητα στους διαφημιζόμενους να επιλέξουν ως λέξεις-κλειδιά σημεία πανομοιότητα με σήματα, αποθηκεύει τα σημεία αυτά και εμφανίζει τις διαφημίσεις των πελατών του με βάση τα εν λόγω σημεία. Εν τούτοις δεν χρησιμοποιεί τα σημεία αυτά στο πλαίσιο της δικής του εμπορικής επικοινωνίας. Δεν τα χρησιμοποιεί δηλ. «στις συναλλαγές» κατά την έννοια του άρθρου 10 της Οδηγίας 2015/2436. Συνεπώς, η συμπεριφορά του δεν ελέγχεται υπό το πρίσμα του δικαίου περί σημάτων.
Ο πάροχος μάλιστα δεν υπέχει ευθύνη ούτε κατά το δίκαιο του ηλεκτρονικού εμπορίου, όπως αυτό θεσπίστηκε με την Οδηγία 2000/31. Η υπηρεσία της κοινωνίας της πληροφορίας που προσφέρει, εμπίπτει στην έννοια της φιλοξενίας, δηλ., κατ’ άρθρο 14 της Οδηγίας αυτής, της απλής αποθήκευσης πληροφοριών τρίτου, όπως λέξεων-κλειδιών, διαφημιστικών συνδέσμων και διευθύνσεων ιστοτόπων, των οποίων το περιεχόμενο ο πάροχος δεν γνωρίζει και δεν ελέγχει. Συνεπώς, δεν ευθύνεται για τυχόν προσβολές ξένης διανοητικής ιδιοκτησίας, παρά μόνον αφότου λάβει γνώση του παράνομου χαρακτήρα των αποθηκευμένων στοιχείων και δεν προβεί αμέσως σε ενέργειες για να τα απομακρύνει. Παρόμοια λύση υπαγορεύει το άρθρο 8 της Πράξης για τις ψηφιακές υπηρεσίες (Κανονισμός (ΕΕ) 2022/2065) που τροποποίησε πρόσφατα την ανωτέρω Οδηγία.
Βλ. σχετικά Google France SARL και Google Inc. κατά Louis Vuitton Malletier SA (C-236/08 έως 238/08); BergSpechte και trekking.at Reisen (C-278/08); lPortakabin Ltd και Portakabin BV κατά Primakabin BV (C-558/08); Eis.de GmbH κατά BBY Vertriebsgesellschaft mbH (C-91/09); L’Oréal SA και λοιποί κατά eBay International AG και λοιπών (C-324/09); Interflora Inc. και Interflora British Unit κατά Marks & Spencer plc και Flowers Direct Online Ltd (C-323/09)
Στα πλαίσια της υπόθεσης Gofit Gesundheit GmbH κατά Amazon, τα γερμανικά δικαστήρια κλήθηκαν να εξετάσουν υπό το πρίσμα του δικαίου προστασίας της διανοητικής ιδιοκτησίας άλλη μια υπηρεσία των σύγχρονων μηχανών αναζήτησης, του λεγόμενου “auto-complete”. Πρόκειται για την αυτόματη εμφάνιση ενός drop down menu με προτάσεις αναζήτησης, κάθε φορά που ο χρήστης αρχίζει να πληκτρολογεί έναν όρο αναζήτησης στην εφαρμογή. Στην υπόθεση αυτή ζητούμενο ήταν, κατά τίνος θα έπρεπε να στραφεί ο δικαιούχος σε περίπτωση προσβολής του διακριτικού του γνωρίσματος μέσω της αντιστοίχησης των προτάσεων αναζήτησης με ανταγωνιστικά προιόντα. Σε περίπτωση, συγκεκριμένα, που η επιλογή της επωνυμίας της επιχείρησής του στο drop down menu, οδηγεί τον χρήστη στο ηλεκτρονικό κατάστημα ενός ανταγωνιστή του αντί για το δικό του.
Η νομολογία που προέκυψε από τα παραπάνω πραγματικά περιστατικά, παρουσιάζει ενδιαφέρον, αφενός επειδή μέχρι πρότινος η συγκεκριμένη υπηρεσία είχε απασχολήσει τη δικαιοσύνη μόνον αναφορικά με προσβολές της προσωπικότητας και των προσωπικών δεδομένων χρηστών του διαδικτύου. Αφετέρου, διότι φαίνεται να διαφοροποιεί την ευθύνη του παρόχου της μηχανής αναζήτησης για τυχόν προσβολές ξένων διακριτικών γνωρισμάτων σε σχέση με ό,τι ισχύει στα πλαίσια του “Keyword Advertising”.
Τα συμπεράσματα που προκύπτουν από τις αποφάσεις των γερμανικών δικαστηρίων στην παραπάνω αντιδικία, είναι:
α) Η χρήση ξένου διακριτικού γνωρίσματος στα πλαίσια της υπηρεσίας autocomplete γίνεται «στις συναλλαγές» «προς διάκριση προϊόντων ή υπηρεσιών», από την ίδια την Amazon. Κι αυτό γιατί στην ηλεκτρονική της αγορά πωλούνται και προϊόντα από επιχειρήσεις δικών της συμφερόντων. Όταν λοιπόν η Amazon εμφανίζει προτάσεις αναζήτησης που περιέχουν ξένα διακριτικά γνωρίσματα, χρησιμοποιεί τα τελευταία χωρίς άδεια στη δική της εμπορική επικοινωνία. Υπόκειται λοιπόν ατομικά σε αξιώσεις για την προσβολή αυτών, υπό τους όρους του οικείου νομικού πλαισίου.
β) Άλλωστε, η υπηρεσία autocomplete δεν εμπίπτει στην έννοια της φιλοξενίας κατ’ άρθρο 14 της Οδηγίας για το ηλεκτρονικό εμπόριο. Για να προσφέρει την εν λόγω υπηρεσία μια μηχανή αναζήτησης συλλέγει και επεξεργάζεται πληροφορίες, μεταξύ άλλων και για τη συμπεριφορά των χρηστών στο διαδίκτυο και τις προηγούμενες αναζητήσεις τους. Συνεπώς, η δραστηριότητά της δεν έχει χαρακτήρα καθαρά τεχνικό, ουδέτερο και παθητικό και άρα ο πάροχος έχει ευθύνη για τη νομιμότητα των πληροφοριών που αποθηκεύει και την προσβολή δικαιωμάτων τρίτων από αυτές.
Βλ. σχετικά BGH I ZR 201/16, GRUR 2018, 935
Με την πιο πρόσφατη απόφασή του στην υπόθεση C-148/21 το ΔΕΕ πραγματεύτηκε την ευθύνη παρόχου ψηφιακής αγοράς (marketplace) για την προσβολή σημάτων τρίτων επιχειρήσεων από διαφημίσεις που δημοσιεύονται στην πλατφόρμα του. Σχετικά έκανε εν ολίγοις δεκτά τα εξής: Σε τέτοιες περιπτώσεις κρίσιμες είναι οι εύλογες αντιλήψεις του μέσου καταναλωτή, αναφορικά με τη σχέση του παρόχου της πλατφόρμας με τη διαφήμιση που προσβάλλει το ξένο σήμα. Αν ο μέσος καταναλωτής μπορεί να θεωρήσει ότι η κρισιμη διαφήμιση προωθεί προιόντα του ίδιου του παρόχου του marketplace, τότε αυτός φέρει ευθύνη για την προσβολή του ξένου σήματος. Τέτοια εντύπωση αναμένεται να αποκομίσει ο μέσος καταναλωτής σε περίπτωση που ο πάροχος του marketplace πουλάει και δικά του προιόντα στην πλατφόρμα του μαζί με τα ανταγωνιστικά και ταυτόχρονα συντρέχουν ενδείξεις όπως:
α) ο πάροχος του marketplace χρησιμοποιεί ενιαία μέθοδο παρουσίασης των προσφορών που δημοσιεύονται στην πλατφόρμα του, χωρίς να διαχωρίζει μεταξύ των διαφημίσεων που αφορούν τα δικά του προιόντα και εκείνων που αφορούν ανταγωνιστικά προιόντα,
β) ο πάροχος τοποθετεί το δικό του λογότυπο σε όλες αυτές τις διαφημίσεις, υπό την ιδιότητα του διανομέα, και
γ) ο πάροχος προσφέρει στους τρίτους πωλητές, των οποίων τα προιόντα φέρουν το παραβατικό σημείο, πρόσθετες υπηρεσίες που συνίστανται, μεταξύ άλλων, στην αποθήκευση και αποστολή των προϊόντων αυτών στους αγοραστές.