Νέοι κανόνες ευθύνης για τα “έξυπνα” προιόντα
Την 28.09.2022 η Επιτροπή ενέκρινε δύο προτάσεις με τις οποίες προσαρμόζονται οι κανόνες περί ευθύνης στην ψηφιακή εποχή, την κυκλική οικονομία και στον αντίκτυπο των παγκόσμιων αξιακών αλυσίδων. Πρώτον, η Επιτροπή προτείνει τον εκσυγχρονισμό των υφιστάμενων κανόνων για την αντικειμενική ευθύνη των κατασκευαστών όσον αφορά τα ελαττωματικά προϊόντα (από την έξυπνη τεχνολογία έως τα φαρμακευτικά προϊόντα). Οι αναθεωρημένοι κανόνες, αφενός, θα παρέχουν ασφάλεια δικαίου στις επιχειρήσεις, ώστε αυτές να μπορούν να επενδύουν σε νέα και καινοτόμα προϊόντα, και, αφετέρου, θα εξασφαλίζουν ότι τα θύματα μπορούν να λαμβάνουν δίκαιη αποζημίωση όταν υφίστανται ζημία από ελαττωματικά προϊόντα, συμπεριλαμβανομένων των ψηφιακών και ανακαινισμένων προϊόντων. Δεύτερον, η Επιτροπή προτείνει για πρώτη φορά στοχευμένη εναρμόνιση των εθνικών κανόνων περί ευθύνης για την τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ), ώστε να διευκολυνθεί η αποζημίωση των θυμάτων ζημιών που σχετίζονται με την ΤΝ. Σύμφωνα με τους στόχους της Λευκής Βίβλου για την ΤΝ και με την πρόταση που υπέβαλε η Επιτροπή το 2021 για μια νομοθετική πράξη για την τεχνητή νοημοσύνη, όπου καθορίζεται ένα πλαίσιο για την αριστεία και την εμπιστοσύνη στην ΤΝ, οι νέοι κανόνες θα διασφαλίζουν ότι τα θύματα ωφελούνται από τα ίδια πρότυπα προστασίας όταν ζημιώνονται από προϊόντα ή υπηρεσίες τεχνητής νοημοσύνης, με εκείνα που ισχύουν όταν η ζημία προκαλείται υπό οποιεσδήποτε άλλες περιστάσεις.
Α. Αναθεωρημένη οδηγία για την ευθύνη λόγω ελαττωματικών προϊόντων, προσαρμοσμένη στην πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση και τις παγκόσμιες αξιακές αλυσίδες (πλήρες κείμενο, εδώ)
Η αναθεωρημένη οδηγία εκσυγχρονίζει και ενισχύει τους ισχύοντες καθιερωμένους κανόνες, οι οποίοι βασίζονται στην αντικειμενική ευθύνη των κατασκευαστών, όσον αφορά την αποζημίωση για σωματικές βλάβες, περιουσιακή ζημία ή απώλειες δεδομένων που προκαλούνται από μη ασφαλή προϊόντα, από τις καρέκλες κήπου έως τα προηγμένα μηχανήματα. Εξασφαλίζει δίκαιους και προβλέψιμους κανόνες, τόσο για τις επιχειρήσεις όσο και για τους καταναλωτές, με τους εξής τρόπους:
• εκσυγχρονίζοντας τους κανόνες περί ευθύνης για τα επιχειρηματικά μοντέλα της κυκλικής οικονομίας, ώστε να εξασφαλίζεται ότι οι κανόνες αυτοί είναι σαφείς και δίκαιοι για τις εταιρείες που τροποποιούν ουσιαστικά τα προϊόντα·
• εκσυγχρονίζοντας τους κανόνες περί ευθύνης για τα προϊόντα στην ψηφιακή εποχή, ώστε να δίνεται η δυνατότητα αποζημίωσης για ζημίες όταν προϊόντα όπως τα ρομπότ, τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη ή τα συστήματα έξυπνης κατοικίας γίνονται μη ασφαλή λόγω επικαιροποιήσεων του λογισμικού τους, λόγω ψηφιακών υπηρεσιών ή υπηρεσιών ΤΝ που απαιτούνται για τη λειτουργία του προϊόντος ή όταν ο κατασκευαστής δεν καταφέρνει να διευθετήσει τα τρωτά σημεία που αφορούν την κυβερνοασφάλεια·
• διαμορφώνοντας πιο ισότιμους όρους ανταγωνισμού μεταξύ κατασκευαστών εντός και εκτός της ΕΕ, έτσι ώστε, όταν οι καταναλωτές ζημιώνονται από μη ασφαλή προϊόντα που εισάγονται από τρίτες χώρες εκτός ΕΕ, να μπορούν να απευθύνονται στον εισαγωγέα ή στον ενωσιακό αντιπρόσωπο του κατασκευαστή για αποζημίωση·
• εξασφαλίζοντας ότι οι καταναλωτές θα έχουν ισότιμη μεταχείριση με τους κατασκευαστές, καθώς απαιτούν από τους κατασκευαστές να δημοσιοποιούν πληροφορίες, καθιερώνουν περισσότερη ευελιξία όσον αφορά τους χρονικούς περιορισμούς για την άσκηση προσφυγής και μειώνουν το βάρος της απόδειξης για τα θύματα σε περίπλοκες υποθέσεις, όπως αυτές που αφορούν φαρμακευτικά προϊόντα ή τεχνητή νοημοσύνη.
Β. Οδηγία περί ευθύνης για την τεχνητή νοημοσύνη, για ευκολότερη πρόσβαση των θυμάτων στην έννομη προστασία (δείτε εδώ)
Σκοπός της οδηγίας περί ευθύνης για την ΤΝ είναι να ορίσει ενιαίους κανόνες για την πρόσβαση σε πληροφορίες και για τη μείωση του βάρους της απόδειξης σε σχέση με ζημίες που προκαλούνται από συστήματα τεχνητής νοημοσύνης, ώστε να καθιερωθεί η ευρύτερη προστασία για τα θύματα (είτε πρόκειται για άτομα είτε για επιχειρήσεις) και να ενισχυθεί ο τομέας της ΤΝ χάρη στις αυξημένες εγγυήσεις. Η οδηγία θα εναρμονίσει ορισμένους κανόνες για αξιώσεις που δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της οδηγίας για την ευθύνη λόγω ελαττωματικών προϊόντων, σε περιπτώσεις στις οποίες η ζημία προκαλείται από παράπτωμα.
Η οδηγία απλουστεύει τη νομική διαδικασία για τα θύματα όταν πρέπει να αποδείξουν ότι το πταίσμα κάποιου επέφερε ζημία/βλάβη, καθώς καθιερώνει δύο κύρια στοιχεία: πρώτον, σε περιπτώσεις όπου έχει διαπιστωθεί σχετικό πταίσμα και η αιτιώδης συνάφεια με τις επιδόσεις της τεχνητής νοημοσύνης φαίνεται ευλόγως πιθανή, το λεγόμενο «τεκμήριο αιτιώδους συνάφειας» θα καλύψει τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα θύματα όταν πρέπει να εξηγήσουν λεπτομερώς τον τρόπο με τον οποίο προκλήθηκε η ζημία από συγκεκριμένο σφάλμα ή παράλειψη, πράγμα το οποίο μπορεί να είναι ιδιαίτερα δύσκολο όταν πρόκειται για την κατανόηση και τη διερεύνηση περίπλοκων συστημάτων ΤΝ· δεύτερον, τα θύματα θα έχουν στη διάθεσή τους περισσότερα εργαλεία για να επιδιώξουν ένδικη προσφυγή, καθώς καθιερώνεται το δικαίωμα πρόσβασης σε αποδεικτικά στοιχεία που κατέχουν οι εταιρείες και οι προμηθευτές, σε περιπτώσεις όπου εμπλέκεται τεχνητή νοημοσύνη υψηλού κινδύνου.
Πηγή: ec.europa.eu